13. maruza matni7

4. Ilmiy tekshirishlarda statistika usullarini qo’llanilishi. Amaliy texnika 

sohasida    o’tkaziladigan    har  qanday  element  tekshirishlar  aktiv  yoki  passiv 

kuzatishlar va tajribalar  o’tkazish, unga asoslanib ma’lum bir natijalar olish bilan 

uzviy bog’liqdir. 

Ayrim  hollarda  ijobiy  natijalar  olish  uchun  juda  ko’p  martalab  tajriba 

o’tkazish  kerak  bo’ladi.    Chunki,  bir  marta  tajriba  o’tkazish  yoki  birta  fakt  bilan 

ilmiy  xulosa  chiqarish  qiyin.    Shuning  uchun  ham  ma’lum  hodisani  tushunish 

qonuniyatlarni  belgilash  yoki  o’rganish  uchun  takror  va  takror  tajribalar 

o’tkaziladi. 

Tajribalarni  o’tkazish  qoidalari  hisoblash  formulalari  va  metodikasi 

extimollar  nazariyasiga  asoslangan  bo’lib,  matematik statistika yordamida ko’rib 

chiqiladi. 

Matematik  statistika  bu  matematik  qayta  ishlash  yo’li  bilan  kerakli 

ma’lumotlarni to’plash  usullari bilan  nomlanuvchi  fan bo’lib ko’plab  uchraydigan 

hodisalar,  tajribalarni  analiz  qilib  umumlashtiruvchi  xarakteristika  olishga  xizmat 

qiladi.  Ko’plab  uchraydigan  yoki  juda  ko’p  takrorlanib  turadigan  hodisa  va 

voqyealarni  analiz  qilganimizda  ular  ma’lum  darajada  bir-biridan  farq  qiladi. 

Masalan, avtobazaga bir xil vaqtga olib kelingan, bir xil xizmat muddatini o’tagan 

va bir xil texnik holatda bo’lgan 150 ta avtomobilni 100 km masofaga bosib o’tish 

uchun  sarflaydigan  yoqilg’ining  o’rtacha  miqdorini  topish  kerak  bo’lsin.  Bu 

masalani  yechish  uchun  faqatgina  35  ta  avtomobil  olib  analiz  qilganda    ulardagi 

sarf bo’lgan energiya miqdori quyidagicha bo’ladi: 

29,9;  28,1;  25,8;  28,5;  28,3;  29,7;  27,5;  29,3;  28,5;  29,3;  26,6;  30,4;  28,2; 

....; 29,6; 28,9; 27,8; va boshqalar. 

Yuqoridagidan  ko’rinib  turibdiki  bu  natijalardan  aniq  bir  xulosa  chiqarish 

qiyin. Olingan natijalarning hammasi bexosdan sarf bo’lish xarakteriga ega. 

Olingan natijalardan eng kam sarflangan yoqilgi 25,8 l. Eng ko’p sarflangani 

30,4 l. ekanini bilamiz.