13. Лекция кк этнологтя 2-к

Aqilg`a hu`jim 

 (Kartan paydalaniw arqali bul ma`mleketlerdin` jaylasiwin aniqlan`) 

Sali ha`m tari 

-Shig`is Aziya 

Biyday 

-Hindistan, Evropa, Amerika, Avstraliya 

Ma`kke 

-Derlik pu`tin ja`ha`nde 

Arpa 

-Shig`is Evropa 

Ju`weri 

-Afrika ha`m ayrim Batis Aziya jerlerinde 

Gu`rish 

-Italiya,  Pireney  yarim  atawi,  Hind  ha`m

Tinish okenan boylari, Evropa  

 

  Ayrim  o`simliklerdin`  kelip  shig`iwi  qiyin  jag`daylarda  payda  bolip  jer  ju`zine  tarqalg`an. 

Ma`selen,  gu`rish  Evropag`a,  da`slep  Italiya  ha`m  Pireney  yarim  atawina,  Hind  ha`m  Tinish  okean 

boylap  keminde  segiz  min`  jil  dawaminda  jetip  kelgen.  A`yyemgi  rimlikler  gu`rish  botqasin  (kasha) 

sin  ishki  keselliklerden  emleytug`in  en`  qimbat  da`ri  esaplang`an.Ja`ha`ndi  tan`  qaldirg`ae  biyday 

tiykarinan Orta Aziya dan du`n`yag`a tarqalg`an. Amerikadan shiqqan ma`kke du`n`yag`a bes ju`z jil 

dawaminda jayilg`an.  

---

 

12 

Misali ma`kke seletsiyasi o`zinin` negizgi hindler jaratqan tu`rini birotala jog`altqan ha`m jeti ju`z 

jil dawaminda jan`a hasildar, jemisli tu`rilerin payda etip alg`ashqi jabayi tu`rin birotala jog`altqan. 

Usinday  jag`dayda  insaniyat  xizmeti  na`tiyjesinde  o`zinin`  negizgi  jabayi  tu`rin  kartoshka,  alma 

ha`m  t.b.  miywelerde  jog`altqan.  Biraq  o`zinin`  jabayi  tu`rindegi  halinda  o`nimligi  ku`shli  bolg`an 

eginlerde  saqlanip  qalg`an.  Olardan  Orayliq  Aziyada  payda  bolg`an  biyday  hasildarlig`i  (proteyn) 

ku`shli sebepli saqlanip qalg`an. 

Orta Aziyada paxta, lobiya, piyaz, geshir, erik, o`nimlerinin` payda bolg`anlig`in ko`plegen alimlar 

o`z miynetlerinde atap o`tedi. A`sirese biolog alim N.N.Vavilov o`z shig`armasinda ko`rsetedi. 

O`zbeklerdin` ko`p qirli awil xojaliqi a`sirler dawaminda toplang`an da`stu`riy tu`rine iye.