13-dars mavzu: Mahalliy vaqt va mintaqa vaqti. Nuqtalar orasidagi vaqt farqini aniqlash. Dunyo vaqti Vaqt

=( λ - 7
o
30' ):15°
(1)
 
Bu yerda: 
λ
– obyektning geografik uzunligi; 
7°30'
- har bir soat 
mintaqasining o’rtasidan o’luvchi geografik meridiandan g’arb va sharqqa 
tomon hisoblanadigan qiymat; 15°-Yerning o’z o’qi atrofida 1 soat mobaynida 
aylanishining burchak tezligi. 
b)
G’arbiy yarimshardagi nuqtalarning qaysi soat mintaqasida 
joylashganligini aniqlash uchun esa quyidagi formuladan foydalaniladi.
S
g ' =
2 4 - ( λ - 7°30' ):15°
(2)
 
Bu yerda: 24 - soat mintaqalari soni. 
Mazkur formulalar yordamida Yer yuzidagi istalgan geografik obyektning 
qaysi soat mintaqasiga tegishii ekanligini aniqlash mumkin.

---

@geografiya_test_video_slayd
Shimoliy qutbdan janubiy qutbgacha bitta meridianda joylashgan 
nuqtalarda vaqt bir xil bo’ladi, ya’ni bitta meridianning hamma joyida vaqt bir 
xildir.
Bu vaqt 
mahalliy vaqt
deb ataladi. U quyidagi formula yordamida 
aniqlanadi. 
 
m 
= 
M 
-
 N + f 

(3) 
 

Bu yerda: m - mahalliy vaqt; M - soat mintaqasidagi vaqt; N - soat 
mintaqasining raqami; f - joyning geografik uzunligi (vaqt hisobida) 
Turli uzunliklarda joylashgan nuqtalar vaqti bir-biridan farq qiladi, bu esa 
xo’jalik yuritish ishlarida noqulaylik tug’diradi. Vaqt hisobidagi bunday 
noqulayliklarga chek qo’yish maqsadida 1870-yilda Kanada temiryo’llari 
injeneri 
Sandford Fleming
soat mintaqalari ta’sis etishni taklif qilgan. Bu taklif 
dastlab, 1883-yilda AQSH va Kanadada, keyinchalik 1884-yilda 26 mamlakat 
a’zolari ishtirokida o’tkazilgan Xalqaro konferensiyada qabul qilinadi. Mazkur 
kelishuvga ko’ra Yer yuzasi shartli ravishda 24 soat mintaqasiga bo ’lingan.