13-dars mavzu: Mahalliy vaqt va mintaqa vaqti. Nuqtalar orasidagi vaqt farqini aniqlash. Dunyo vaqti Vaqt

---

@geografiya_test_video_slayd
13-DARS 
Mavzu: Mahalliy vaqt va mintaqa vaqti. Nuqtalar orasidagi vaqt farqini 
aniqlash. Dunyo vaqti 
Vaqt -
falsafiy tushuncha bo’lib, moddiy dunyo 
mavjudligining (fazo bilan birga) asosiy shaklidir. 
Vaqt materiya va harakatning zamondagi holatlarini, 
ularning yashash muddatini tavsiflaydi. Vaqtning 
umumiy xususiyati: davomiyligi, bir o’lchamlik, 
takrorlanmaslikdir. 
Vaqtning 
qaytarilmasligi 
shundaki, u har qanday moddiy jarayon singari bir 
yo’nalishda, ya’ni o’tmishdan kelajak tomon, faqat 
oldinga rivojlanadi. 
Vaqt o’lchovi Yerning aylanishini kuzatishga asoslangan. Shu sababli 
yulduz vaqti, Quyosh vaqti va boshqa vaqtlar ajratiladi. Yulduz vaqtidan 
foydalanish noqulay, chunki u kun bilan tunning almashinishiga to’g’ri 
kelmaydi. Shuning uchun amalda Quyosh vaqtidan foydalaniladi. Quyosh vaqti 
Yerning Quyoshga nisbatan harakatiga qarab aniqlanadi. Quyosh vaqti, odatda, 
yarim tundan boshlab hisoblanadi, bu paytda Quyosh ufq (gorizont) dan eng 
pastda bo’ladi. Bu vaqt 
o’rtacha Quyosh vaqti
deb ataladi.
Vaqt o’lchovidan xalqaro miqyosda foydalanishni osonlashtirish 
maqsadida 
mahalliy vaqt, mintaqa vaqti
va 
dunyo vaqti
kabi tushunchalar 
kiritilgan. 
Geografik kenglik bo’ylab joylashgan geografik obyektlar orasidagi vaqt 
farqini bilish uchun avvalo shu obyektlarning qaysi soat mintaqasida 
joylashganligini aniqlash zarur. Buning uchun biz quyidagi formulalarni taklif 
etamiz: 
a)
Sharqiy yarimshardagi nuqtalarning qaysi soat mintaqasida 
joylashganligini aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
S
shq