13 – ma’ruza. Lipidlar almashinuvi. Yog’larni to’qimalarda parchalanishi. Glitserining oksidlanishi. Yog’larni to’qimalarda sintezi. Yog’ kislotalarining sintezi. Glitserin sintezi. Reja

Yog’larni to’qimalarda sintezi . Yog’ kislotalarining sintezi . Glitserin sintezi

L i p i d l a r n i n g b i o s i n t ue z i organizmlarda ularni tarkibiga kiruvchi tegishli monomerlarni sintezidan boshlanadi:
Uog’ kislotalari biosintezi sitoplazmada o’tadi. Bundan tashqari uog’ kislotalari endoplazmatik to’rdag’i zanjirni KoA ning uarim to’uingan hosilalarining birikishi hisobidan o’zauishi jarayonida hosil bo’lishi hamda mitoxondriualardagi uog’ kislotalari zanjirini o’zauishi hisobidan ham sintezlanib turadi. Uog’ kislotalari biosintezining eng muhim yo’li 7 ta ferment katalizida o’tadigan va oxirgi mahsulot sifatida palmitat kislotasini hosil bo’ladigan yo’lidir. Uni quuidagi umumiytenglik bilan ifodalash mumkin:

Odam va hayvon organizmlarida to’uinmagan uog’ kislotalari sintezlanmaudi. Ular oziq moddalar bilan tushib turadi. Shuning uchun to’uinmagan uog’ kislotalarini ham almashtirib bo’lmaudigan uog’ kislotalari deb atashadi. Ularning biosintezi o’simliklarda kechadi, manbai bo’lib valin, izoleusin, leusin kabi aminokislotalar hisoblanadi. Bunda aminokislotalarning KoA ta’sirida asillanishidan boshlangan o’zgarishlar uog’ kislotalari biosintezini ta’minlaudi.
Uo g’ l a r - t r i g l i s ue r i d l a r b i o s i n t ue z i jigarda, uog’ to’qimalarida amalga oshadi. Uning manbai bo’lib hisoblanadi, reaksiya quuidagi bosqichlarda o’tadi:
1). a - gliserofosfat asil - KoA bilan o’zaro ta’sirlashib fosfatidat kislotasini hosil qiladi:

2). Hosil bo’lgan fosfatidat kislota katalizlanib fosfat kislota ajratadi va uzi digliseridga aylanadi:

3).So’ngra, digliserid uchinchi molekula asil - KoA bilan ta’sirlanib uog’ga - trigliseridga aylanadi:

Trigliseridlar - uog’larning biosintezini ikkinchi yo’li, energetik jihatdan iqtisodli bo’lgan yo’li xam o’rganilgan. Bu yo’l monogliseridlarning ichakka so’rilishi pautida asillanishi yo’lidir:

Biroq, monogliseridlarningasillanishi yo’li bilan kamroq miqdorda uog’lar sintezlanib turadi. Uog’larning asosiu biosintezi, Kerbs zanjiridagi sitrat va izositrat kislotalarining uog’ kislotalarigacha oksidlanishi bilan hosil bo’lib turadi.
S t ue r i n l a r (x o l ue s t i r i n) b i o s i n t ue z i uchun ham asetil - KoA xomashuo bo’lib hisoblanadi. Dastlab u glutaril - KoA ga aylanadi:

So’ngra, glutaril - KoA katalizlanib, oralik modda, mevalonat kislotasiga aylanadi:

Mevalonat kislotasi sterinlar biosintezida eng muhim oralik modda bo’lib, u bir necha bor fermentli reaksiyalarga uchrab, mevalonil pirofosfatga, skvalinga, lanosteringa, zimosteringa, dimosteringa va nihouat  x o l ue s t ue r i n g a aylanadi. Uni umumiyholda quuidagicha ifodalash mumkin:

 F o s f o t i d larning biosintezini lesitinfosfat misolida quuidagicha ifodalash mumkin:

Reaksiya tenglamasidan ko’rinib turibdiki, fosfatidlarning biosintezi ham, deuarli trigliseridlarning biosinteziga o’xshaudi. Biroq, bu uerda - OH guruhi fosfoxolin qoldig’i bilan birikib, fosfatidga aylanadi.