12-mavzu. O‘rta asrlarda jahon pedagogik fiklar taraqqiyoti. Reja

Qadimgi Xitoyda ta’lim va tarbiya haqidagi ta’limotlar
 
Qadimgi Xitoyda madaniyat yuksalgan. Ilm-fan havas qilsa arzugulik 
darajada rivojlangan. Ayniqsa, matematika astronomiya, geografiya va tarix ilmida 
katta yutuqlarga erishilgan. Chunonchi, VIII asrda Xitoyda dunyoda birinchi fanlar 
akademiyasi tashkil etilgan. Ayni shu asrda dunyoda birinchi gazeta ham Xitoyda 
nashr etilgan. Birinchi gazeta “Poytaxt axboroti” nomi bilan chiqarilgan. Bu gazeta 
XX asr boshlariga qadar chop etib kelingan. 
Dehqonchilikni rivojlantirish maqsadida sug‘orish tizimlari barpo 
etish sohasida katta ishlar amalga oshirilgan. Ipak yetishtirish keskin suratda 
ko‘paydi. Ayni paytda hunarmandchilikni rivojlantirishga ham alohida e’tibor 
berilgan. Shoyi va ip gazlamalarga pardoz berish, qog‘oz, chinni, bo‘yoq, 
tayyorlash kabi sohalar yanada rivojlangan. Hunarmandlarning metall fil suyagi va 
qimmatbaho yog‘ochdan yasagan buyumlari nodir san’at asarlari edi. Dehqonchilik 
va hunrmandchilikning taraqqiy etishi tashqi savdoning rivojlanishiga sabab bo‘ldi. 
Buyuk ipak yo‘li orqali Xitoydan O‘rta Osiyo, Eron, Vizantiyaga savdo karvonlari 
qatnagan. Mamalakat mudofasi qurollarni takomillashtirishni ham talab etgan. 
Chunonchi XIII asrda miltiq, XIV asrda esa tosh va o‘q solib otadigan metall 
zambaraklar ixtiro qilingan. 
Xitoy sayyohi Sima Szyan 630 yilda Samarqand haqida quyidagilarni 
yozadi: bu shaharda o‘g‘il bolalarning hammasi besh yoshdan boshlab yozish va 
hisoblashga o‘rgatiladi, o‘smirlik yoshiga yetganda esa savdo ishini o‘rganmoq 
uchun savdogarlarning karvonlariga qo‘shilib, safarga jo‘naydilar. “Buyuk ipak 
yo‘li” bo‘yida savdo-sotiq ishlarini o‘z qo‘llariga kiritib olganlar bolalari savdo 
kasbida vorislik bo‘lgan.

---

Savdogarlikdan tashqari soliq undirish va mamuriy yozishmalar bilan 
shug‘ullanuvchi mirzalar ham savodli bo‘lshi kerak edi. O‘sha davrga doir 
arxeologik topilmalarda qog‘oz, yog‘och, teri va boshqa vositalarda yozilgan 
ashyolar topilgani arablar istilosiga qadar O‘rta Osiyoda maktablar ta’limi 
rivojlanganidan dalolat beradi.