12-mavzu: mehnat va ish haqi hisobi reja: Mehnat va ish haqini hisobga olishning asosiy vazifalari

Xizmatchilar 
tarkibiga rahbarlar, mutaxassislar va boshqa xodimlar kiradi. 
Rahbarlar t
arkibiga korxona va uning tarkibiy bo‘linmalarida rahbarlik 
lavozimini egallab turgan xodimlar (direktor, uning urinbosarlari, bosh muxandis, 
bosh nktisodchi, bosh buxgalter, bosh texnolog) va boshqalar kiradi. 

---

3 
Mutaxassislar 
tarkibiga muxandislar, iqtisodchilar va boshqa iqtisodiy xayda 
muxandislik-texnikaviy ishlar bilan band bo‘lgan xodimlar kiradi. Boshqa 
xodimlar toifasiga hujjatlarni tayyorlash, rasmiylashtirish ishlarini olib boruvchi, 
xo‘jalikka xizmat kdluvchi boshqa xodimlar (kassirlar, nazoratchilar, tabelchilar, 
ish yurituvchilar va xokazolar) kiradi. 
12.2. Mehnatga haq to‘lash shakllari, tizimlari, fondi va uning tarkibi 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mehnatni to‘g‘ri normalash uni ilmiy tashkil 
etish-ning asosi bulib hisoblanadi. Yaxshi asoslangan normalarsiz korxona 
faoliyatini ilmiy rejalashtirib bulmaydi, binobarin, normalarni to‘g‘ri belgilash 
korxona jamoasidagi har eir xodimning shaxsiy manfaatlarini korxonaning 
manfaati bilan uygunlashtiradi, mehnat unumdorligining usishiga, ish haqi 
to‘lovining yaxshilanishiga olib keladi. 
Mehnatni normalash 
- amaldagi vaqt normalari, xizmat ko‘rsatish 
normalarini o‘z yachiga oladi. 
Vaqt normasi - 
bu muayyan ishni bajarish uchun zarur bo‘lgan vaqt 
miqdorini o‘ eelgilaydigan mehnat ulchovidir. 
Ishlab chiqarish normasi - 
vaqt birligida tayyorlanishi lozim bo‘lgan 
mahsulot miqdorini donalar, tonnalar, metrlar va xokazolarda harakterlaydi. 
Mehnatga hak to‘lash uchun 
tarif tizimidan 
foydalaniladi. U quyidagilarni 
o‘z yachiga oladi: tarif-malaka ma’lumotnomasi, tarif setkalari, tarif stavkasi. 
Tarif tizimi 
- tarif-malaka ma’lumotnomasi, tarif setkasi va tarif stavkasi 
' kabi tushunchalarni o‘z ichiga oladi. Korxonada bajariladigan ishlarning ishlab 
chiqarish tavsifi tarif-malaka ma’lumotnomasida keltiriladi. Ushbu hujjat ishchilar 
malakasini 1niklash va ularga ma’lum razryad belgilashda asos bulib xizmat qiladi. 
Tarif setkasi 
- bu razryadlar va ularga tegishli bo‘lgan tarif 
koeffitsientlari . xursatiladigan hujjatdir. Xamma korxonalarda birinchi 
razryadning tarif koeffitsienti «irga teng bulib, razryad ortishi bilan tarif 
koeffitsienti ham oshib boradi. 
Tarif stavkasi 
- ishchining razryadiga muvofiq unga ma’lum vaqt birligi 
davomida -o‘lanadigan haq miqdorini aniqlaydi. Odatda, tarif stavkasi birinchi 
razryad uchun 5elgilanib, krlgan razryadlar uchun esa birinchi razryad tarif 
stavkasini krlgan razryadlar tarif koeffitsientlariga ko‘paytirish yo‘li bilan 
aniqlanadi. 

---

4