12-mavzu: Ekskursiya rahbari – gidga qo‘yilgan talablar

Suyaklar shikastlanishida- chiqqanda, singanda va lat yeganda
birinchi tibbiy yordam

Suyaklarning shikastlanishi - bu tashqi omil ta’sirida organizmning kuch ta’sirida shikastlanishi oqibatida salomatlikni yo‘qolishi bilan kechadigan jarayondir.

Og‘ir shikastlanish olgan jabrlanuvchini shifokor kelgunga qadar o‘z joyidan siljitmaslik kerak, bundan xavfli joydan olib chiqish holatlari istisnodir.
Sinishda suyak butunligining buzilishi kuzatiladi. Suyak singanida quyidagi holatlar xarakterlidir:

• 
  keskin og‘riqlar (holatni o‘zgartirishga harakat qilinganda kuchayadi);
  
• 
  suyakning deformatsiyasi (suyak siniqlarini siljishi natijasida);
  
• 
  singan sohaning shishi.
  

Suyak sinishining ochiq (teri qoplamalarining butunligi buziladi) va yopiq (teri qoplamalarining butunligi buzilmaydi) ko‘rinishlari mavjud.
Suyaklar singanda va chiqqanda gid birinchi tibbiy yordam ko‘rsatayotida quyidagilarni bajarishi shart:

• 
  jabrlanuvchiga og‘riq qoldiruvchi dori berish;
  
• 
  ochiq sinishlarda qon ketishini to‘xtatish, jarohatga ishlov berish, boylam qo‘yish;
  
• 
  qo‘l ostida mavjud bo‘lgan vositalar yordamida (faner, doska, tayoqlar) yoki standart shinalar yordamida immobilizatsiyani ta’minlash;
  
• 
  elka yoki bilak chiqqanda jarohat olgan qo‘lga fiziologik bukilgan holatni berib (tirsak bo‘g‘inida 90⁰ bukib boylash) paxta yoki bintni qo‘yib, qo‘lni boylov materiali yordamida bo‘yinga ilish;
  
• 
  boldir suyaklari sinishida tizza va oyoq-kaft bo‘g‘inlarini fiksatsiyalash va zambilda transportirovka qilish;
  
• 
  umrov suyagi lat yeyishi va sinishida qo‘ltiq osti sohasiga (shikastlangan sohaga) paxtali valikni qo‘yib tanaga to‘g‘ri burchak ostida bukilgan holatda qo‘lni bint bilan o‘rash;
  
• 
  umurtqa pog‘onasi shikastlanganda, jabrlanuvchini ko‘tarmay turib orqasiga keng tekis doska, fanera va h.k. qo‘yib yoki jabrlanuvchining tanasini egmagan holda yuzi bilan yerga yotqizib qo‘yib, transportirovkasini faqat zambilda amalga oshirish;
  
• 
  

Yopiq Ochiq Ichki

14.6-rasm. Suyak sinishining ko‘rinishlari

• 
  qovurg‘alar singanda jabrlanuvchi nafasini chiqargan vaqtda sochiq bilan qovurg‘alarni mahkam bog‘lab qo‘yish kerak;
  
• 
  og‘riqni kamaytirish maqsadida shikastlangan sohaga muz qo‘yish (muzli rezinali moslamalar, sovuq suvli grelkalar va h.k).
  

Suyaklar lat yeganda yoki singanda ularni o‘z joyiga qo‘yishga harakat qilish ta’qiqlanadi.
Bosh jarohatlanganida bosh og‘rig‘i, hushni yo‘qotish, ko‘ngil aynishi, qusish, quloqlardan qon ketishlari kuzatiladi. Bunday holatda quyidagilarni bajarish lozim:

• 
  jabrlanuvchini yotqizib qo‘yish;
  
• 
  boshni har ikki tomondan yumshoq valiklar bilan mahkamlab qo‘yish va zich bog‘lash;
  
• 
  jarohat bo‘lganda boylov qo‘yish;
  
• 
  muz qo‘yish;
  
• 
  osudalikni ta’minlash;
  
• 
  qusish kuzatilganda (bexush bo‘lgan vaqtda) boshini yonboshga qaratib qo‘yish.