12-mavzu: Bog‘lovchisiz qo‘shma gap tarkibidagi komponentlarning mazmun munosabati. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap turlari: bir tipdagi va turli tipdagi komponentlardan tuzilgan bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar

shaxssiz gap. 

 

Kulib turgan baxtiga  yuzni teskari  burish – bu qanday nonko‘rlik! 

1-komponent – infinitiv gapdan iborat. 

 

2.  Bog‘lovchisiz  qo‘shma  gap    qismlarida    biri  yoki  har  ikkisi    to‘liqsiz 

gaplardan ibort bo‘ladi: 

 

Ahmoq xoriganini bilmas, ko‘sa qariganini (maqol) 

 

Yaxshi otga bir qamchi, yomon otga ming qamchi. (To‘liqsiz gap). 

       Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarni tashkil etgan gaplarning har qaysisi, agar ular 

ikki  sostavli  gap  bo‘lsa,  egasi  bo‘lishi  shart.  Umumiy  egasi  bo‘lgan 

konstruksiyalar,  ular  qanchalik  kengaymasin,  qo‘shma  gap  hisoblanmay,  uyushiq 

bo‘lakli yoki oborotli sodda gap sanaladi. 

 

Bog‘lovchisiz  qo‘shma  gaplar  ifodadaga  mazmuniy  munosabatiga  ko‘ra, 

yetti turga ajratiladi: 

1. Payt munosabatini ifodalagan qo‘shma gaplar. 

2. Qiyoslash munosabatini ifodalagan qo‘shma gaplar. 

3. Shart-paytini ifodalagan qo‘shma gaplar. 

4. Sabab-natija ifodalagan qo‘shma gaplar. 

---

5. Zidlik munosabatini ifodalagan qo‘shma gaplar. 

6. O`xshatish munosabatini ifodalagan qo‘shma gaplar. 

7. Izohlash munosabatini ifodalagan qo‘shma gaplar. 

Bog‘lovchisiz  qo‘shma  gaplarning  katta  guruhini  ma’lum  bir  paytda  ro‘y 

bergan  yoki  mavjud  hodisa,  voqea,  xususiyat,  holatni  ifodalovchi  bog‘lovchisiz 

qo‘shma  gaplar  tashkil  qiladi.  Bunday  ghaplar    komponentlaridan  anglashilgan 

voqea yoki hodisaning ro‘y berish tartibiga ko‘ra, ikki guruhga bo‘linadi: 

A)  bir  paytda  bajariladigan  harakat-holatni  ifodalovchi  bog‘lovchisiz 

qo‘shma gaplar. 

B)  ketma-ket  ro‘y  beradigan  harakat-holatni  ko‘rsatuvchi  bog‘lovchisiz 

qo‘shma gaplar. 

Birinchi  turdagi  qo‘shma  gaplarda  komponentlardan  anglashilgan  harakat-

holat bir paytda ro‘y beradi: