12-ma’ruza. Quduqlarni kompressor usulida o‘zlashtirish texnologiyasi Ma’ruza rejasi

12.3. Quduqlarni o‘zlashtirishda pachkali havo haydash texnologiyasi 
Chuqur quduqlarda quduq tubining bosimini quduqqa qat-qat havo haydash 
usulini qo‘llanishidir.
Jarayonni olib borishning texnologik sxemasi -rasmda keltirilgan. 
Quduqning quvur orqasi fazosiga kompressor qurilmasi va nasos agregati 
ulanadi.
Quduq yuvilgandan keyin quvur orqasi halqasiga gaz (havo) haydaladi. 
Gazni (havoni) haydash kompressor qurilmasi uchun o‘rnatilgan maksimal 
qiymatgacha haydaladi. Undan keyin quvur orqasi halqasiga nasos agregati 
yordamida suyuqlik haydaladi. Bu suyuqlik quvur orqasining halqasi haydalgan 
gazni nasos – kompressor quvurning boshmog‘i haydaydi.

---

 
11.1-rasm. Quduq tubida bosimni pasaytirish uchun quduqqa qat-qat havoni 
haydash sxemasi 
1-kompressor; 2-nasos agregati; 3-suv uchun sig‘im idishi; 4-teskari klapan; 5-quduq usti; 6-
shtuser kamerasi; 7-suv; 8-gaz. 
Nasos agregatining otma tizimida bosim P
max
qiymatdan pastga tushganda, 
kompressor yordamida yana gaz (havo) haydaladi. Bosim P
max
-ga yetganda 
kompressor to‘xtatiladi va yana qaytadan nasos agregati suyuqlik haydaydi. Nasos 
agregatining va kompressor qurilmasining navbatma-navbat ishlashi NKQ orqali 
gaz chiqquniga qadar davom ettiriladi. NKQ orqali birinchi qat-qat gaz chiqib 
kelgan paytda, bostirish kuchi va gazning kengayishining energiyasi hisobiga NKQ-
dagi suyuqlikning otilmasi sodir bo‘ladi va gaz yorib kiradi. Bunday holat qatlamga 
tezkor depress paydo bo‘lishi bilan kuzatiladi. Quduqdan navbatdagi qat-qat 
suyuqlik va gazning otilib chiqishi kuzatiladi. Kompressor qurilmasini normal ishida 
va NKQ-dan gazsuyuqlik aralashmasini chiqishi tajribali mutaxassislar yordamida 
2500÷3000 metr chuqurlikdagi quduqlarga gaz haydab va uning chiqishini yozib 
olish usullarida amalga oshirish mumkin.
Ba’zida qisqa muddatli, qatlamga tezkor depressiya hosil qilishda quduqqa 
faqat qat-qat havoning o‘zi haydaladi va nasos-kompressor quvurning 
boshmoqigacha bostiriladi. 

---

Kengaygan gaz, porshen sifatida NKQdagi suyuqlikni itarib chiqaradi, 
buning evaziga NKQning boshmoqida past bosimli zona paydo bo‘ladi, qatlamga 
depressiya kuchayadi va qatlamdan oqimning kelishi uchun sharoit paydo bo‘ladi. 
Undan keyin suyuqlik quvurning orqa halqasi tomondan NKQni to‘ldiradi va 
qandaydir sathda o‘rnatiladi hamda depressiya qatlamga pasayadi.
Agar oqim mavjud bo‘lmasa jarayon qaytadan takrorlanadi. Chuqur 
quduqlarda qat-qat gaz yordamida maksimal depressiyani hosil qilib bo‘lmaydi. 
Bunda ishlatish tizmasi va qatlamda o‘zgaruvchan qiymat zo‘riqishlar paydo bo‘lib, 
tizmaning deformatsiyalanishiga sabab bo‘lishi mumkin.