12-Ma’ruza Peroral dori shakllarining biologik samaradorligi. Suyuq dori shakllarining sifat ko’rsatkichlari Reja

Sirt-faol moddalar(SFM). Sirt-faol moddalarning absorbsiyaga ta’siri quyidagilarda namoyon bo‘ladi: ular membranadan o‘tkazuvchanlikni o‘zgartiradi, yuzani namlanishini yaxshilaydi, eruvchanlik tezligini oshiradi.
Ko‘pgina gidrofob moddalarni erishini tezlashtirishga va yuzani yaxshi namlanishiga oz miqdor SFM ishlatib erishish mumkin. Sirt-faol moddalar molekulyasi bilan faol modda asssiatsiyasida absorbsiya joyiga yaqinlashadi va natijada bu omil kuchayadi. Bu mexanizm bir qator dori vositalarida isbotlangan (fenatsetin, xolesterol, spironolakton...).
SFMlar fosfolipidlarni eritib va ajratib membranaga ta’sir ko‘rsatadi va bu bilan membrana strukturasini o‘zgartiradi, ya’ni bunda membrananing o‘tkazuvchanlik xossasi ortadi. SFMlarning absorbsiyaga ta’siri faqat uning yuzani namlanishini yaxshilashi va membrananing absorbsion xossasini o‘zgartirishi bilan emas, balki gidrofob moddalarni soyubilizatsiya qilish qobiliyati bilan ham tushuntiriladi. Buning natijasida kam eruvchan modda eritmada o‘tishi kuchayadi, uning BS oshadi, boshqa tomondan esa modda mitsellalarga kiradi va uning diffuziyasini absorbsiya joyida qiyinlashtiradi. Bu holat SFMlarning konsentratsiyasini mitsella hosil qiluvchilarning kritik konsentratsiyasi oshganida yuz beradi. Bunda mitsellalar solyubilizatsiya qilingan moddada yig‘ilib kolloid faza hosil qiladi.Natijada absorbsiya sekinlashadi, chunki mitsellalar qandaydir stansionar sharoitda ajralib chiqadigan faol moddalarni yig‘ilishiga olib keladi. Bu holat masalan, salitsil kislotasi uchun haqiqat, ammo etanol uchun bunday emas. Chunki u mitsellalada yig‘ilmaydi.
Ingredientlarning dispers muhitda eruvchanligi qobiliyati. Suyuq geterogen sistemalarda disperslik darajasini yaxshilashda ko‘p hollarda texnologik qarash nuqtai nazaridan qaralganda etanol, sorbitol, glitserin, propilenglikol, dimeksid va boshqalar qo‘shiladi. Bu moddalar absorbsiyani tezlashtiradi va kattalashtiradi. Ya’ni birinchidan, suspendirlangan moddalarning eruvchanligi hisobiga, ikkinchidan esa, o‘zining katta lipofilligi hisobiga dori moddasini membranadan o‘tishini osonlashtiradi.