12 kirish dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi

 Talabalarning loyihalash faoliyatiga umumiy tayyorgarligini shakllantiruvchi 
dastlabki loyihalash masalalari.
Bizning tadqiqotimizda asosan talabalarning fazoviy tasavvuri va tafakkurini 
rivojlantirishda loyihalash masalalaridan foydalanish imkoniyatlari, masalalar 
mazmuni, ketma-ketligi va talabalar uchun individual variantlar banki 
takomillashtiriladi. Quyida shunday masalalar mazmuni bayon etiladi. 
31
Umronxoʻjayev A. Maktabda chizmachilik oʻqitishni takomillashtirish. –T.: “Oʻqituvchi”, 1993. 59-bet. 

---

83 
1-grafik masala.
Simdan yasalgan modelning berilgan yaqqol tasviri 
asosida uning uchta ko„rinishini bajarish
(2.3.1-rasm). Bunda sim yoʻgʻonligi 
asosiy tutash chiziq qalinligiga teng qilib olinadi. Bu masala dastlab oddiy 
koʻringani bilan tajriba jarayonida koʻpchilik talabalarni jiddiy fikrlashga majbur 
qiladi. 
 
2.3.1-rasm 
2-grafik masala.
Bir butun simdan yasalgan modelning ikkita koʻrinishi 
bo„yicha uning yetishmovchi uchinchi koʻrinishini aniqlash va yaqqol tasvirini 
bajarish
(2.3.2-rasm, 
a, b, c, d, e
, 
f
). 
2.3.2-rasm 
3-grafik masala.
 Detalning fazoviy holatini o„zgartirib chizish 
(2.3.3-rasm). 
Bunda detalning berilgan ortogonal proyeksiyasi orqali uning aksonometrik 

---

84 
proyeksiyasini 360
o
da turli vaziyatlarda qurish lozim boʻladi. Buning uchun 
talabadan fikrlash, tasavvur qilish, koʻz oldiga keltirish va grafik faolyatda uni 
tasvirlab berish talab qilinadi.
Loyihalash ishlarida va grafik faoliyatda fazoviy tasavvur va fazoviy hayol 
bir-biri bilan bogʻlanib ketadi. Geometrik sirtlarning oʻzaro munosabatini, ularning 
bir-biri bilan bogʻlanishini tekshirish va uning chizmasini tuzish natijasida kishi 
ongida buyumning hajmi, shakli hosil boʻladi.
Bundan tashqari detal chizmasidagi har bir proyeksiyani sintez qilish 
natijasida uning fazoviy qiyofasi hosil qilinadi. Shuningdek, detalning har 
elementini alohida tasavvur qilish orqali uning yaxlit tuzilishi namoyon boʻladi. 
Yuqoridagilardan koʻrinib turibdiki, detal proyeksiyalari tahlil qilinayotganda 
analiz bilan sintez oʻzaro almashib turadi. Talaba detalning proyeksiyasiga qarab 
hayolan uni turli tomonlarga burib koʻradi, solishtiradi va natijada detal qiyofasi, 
shakli toʻgrisida yakuniy xulosaga keladi. 
2.3.3-rasmda ikki proyeksiyasi berilgan detalning 3 xil vaziyatdagi 
aksonometrik proyeksiyasi koʻrsatilgan. 
Grafik vazifani berilishi