12 kirish dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi

Inversiya.
Insonning mushkulini onson qilish 
maqsadida turli mehanizm, avtomat, qurilmalar 
yaratiladi. Masalan, uylarning yuqori qavatiga chiqish va undan tushishni 
yengillashtirish maqsadida liftlar, eskalatorlar, sportchilar uchun trenajyorlar, 
yugurish yo„lkalari, qimirlamaydigan velosipedlar va boshqalar bunyod etilgan. 
Harakat, voqealar o„rnilarining shakli va 
vazifalari almashuvi
 
inversiya
deyiladi. Inversiya - 
konstruktorlik amaliyotida ko„plab uchrab turadi va 
yangidan - yangi loyihalarni yaratilishiga sabab 
bo„ladi. Shulardan biri klapanli mexanizmda sferik 
sirtni tortuvchi (tyaga)dan zarb beruvchi (boyek)ga 
o„tqazish orqali, bu birikmaning doimo moylanib 
turishi sharoitini yaxshilaydi (2.2.29-rasm). 
2.2.28-rasm 
2.2.28-rasm 

---

82 
2.3. Chizmachilikdan ijodiy izlanish talab qiladigan loyihalash 
masalalarini tuzish 
Fazoviy obrazlarga tayanib ish koʻrish va u asosda turli oʻquv-ishlab 
chiqarish vazifalarini bajarish inson aqliy faoliyatining muhim xususiyatidir.
31
Oʻqitish metodikasiga qaratilgan turli ilmiy-metodik maqolalar, Pedagogika, 
psixologiya, xususiy metodika fanlariga oid metodik oʻquv adabiyotlarda fazoviy 
tasavvur, fazoviy faraz, fazoviy tushuncha, fazoviy tasavvur kabi soʻzlardan 
foydalaniladi. Bu soʻzlar oʻz mohiyatiga koʻra turli ma‟nolarni kasb etadi va ular 
bir-biridan farq qilish bilan birga bir-birini toʻldiradi ham. 
Aynan chizmachilik fani oʻquvchi va talabalarning fazoviy tasavvuri va 
tafakkurini oʻstirishda boshqa fanlarga nisbatan katta imkoniyatga ega. Chunki 
oʻquvchi va talabada fazoda joylashgan buyumdan uning tekislikdagi tekis 
chizmasiga “koʻcha olishi” yoki aksincha, buyum chizmasidan uning fazoviy 
koʻrinishini tasavvur qila olish kabi psixologik jarayonlar sodir boʻladi. Bundan 
tashqari inson oʻzi mustaqil ravishda biror buyum, moslama yoki detalni 
loyihalaganda uning tasavvuri va tafakkuri yordamga keladi. 
Kezi kelganda aytib oʻtish lozimki, loyihalash uchun geometrik sirtlar 
toʻgʻrisida tushuncha va tasavvurga ega boʻlish kerak. Detal va modellar geometrik 
sirtlarning oʻzaro kombinatsiyasidan yoki ularning bir qismini olib tashlashdan 
hosil qilinadi. Tasavvur esa inson avval idrok qilgan narsalarni koʻz oldiga 
keltirishi boʻlib, u sezgi va idrok bilan chambarchas bogʻliq.