12- mavzu: Suvdagi karbonat kislota. Tabiiy suv havzalarining

Suvning barqarorligi

Agar suvda asosiy karbonatli muvozanat saqlanib tursa –suv barqaror deyiladi.

Bunday suvlar marmar, beton bilan kontaktga keltirilsa o’z tarkibini o'zgartirmaydi. Agar suvda muvozanat holatidan ortiqcha erkin karbanat kislotasi bo'lsa — suv agressiv deyiladi. Agressiv suvlar kalsiy karbonat, ohak, marmarni eritib yuboradi:

CaC0₃+C0₂+H₂0  Ca(HC0₃)₂

Ca (OH)₂ +2C0₂  Ca (HC0₃ )₂

Agar suvda muvozanat holatidan ortiqcha gidrokarbonatlar boisa, va'ni ishqoriyliligi yuqori bo'lsa, suv nobarqaror deyiladi. Gidrokarbonatlar parchalanib Ca²⁺, Mg²⁺ ionlari bilan reaksiyaga kirishib, suvda erimaydigan karbonatlarni hosil qiladi.

Suvdagi agressiv karbonat kislotani aniqlash uchun uning ishqoriy-liligini kalsiy karbonat bilan kontaktidan awal va kontaktidan keyin solishtiriladi. Agar suvda agressiv karbonat kislota bo'lsa u CaC0₃ bilan reaksiyaga kirishib gidrokarbonatlarni hosil qiladi va suvning ishqoriyliligi oshib ketadi.

Suvning barqarorligini aniqlash uchun Lanjele usuli qo'llaniladi. Bunda suvning xossalari «to'yinish indeksi» yoki «Lanjele indeksi» yordamida baholanadi. Bu indeks tekshirilayotgan suvning pH ko'rsat-kichi bilan Ca karbonat bilan to'yingan suvning pH ko'rsatkichini farqi orqali aniqlanadi:

I = pH_teksh - pHCaC0₃

Agar Lanjele indeksi (+) bo'lsa, ya'ni pH_teksh pHCaC0₃ suv nobarqaror hisoblanadi. Agar T (-) belgili bo'lsa, ya'ni pH_teksh pHCaC0₃ suvning kislotaliligi yuqori bo'lib, u agressiv bo'ladi. Barqaror suvlarda pH_teksh = pHCaC0 . Lanjele indeksi nolga teng. Amaliyotda 1= ±0,25-5-0,3 bo'lganda suvlar barqaror hisoblanadi.

Amaliyotda suvning barqarorligini baholash uchun barqarorlik ko'rsatkichi

-C (C_asosiy va C_yordamchi) dan ham foydalaniladi.

Barqarorlikning asosiy ko'rsatkichi C_asosiy tekshiralayotgan suvning ishqoriyliligi (U_leksh) va kalsiy karbonat bilan to'yingan suvning ishqoriyliligi (U_CaCO) nisbati orqali aniqlanadi:

C_asosiy = U_tekish / UCaC0₃

Barqarorlikning yordamchi ko'rsatkichi tekshirilayotgan suvning ko'rsatkichi (pH_teksh) va kalsiy karbonat bilan to'yintirilgan suvning _;- ko'rsatkichi (pH_CaC0 )ning nisbati orqali aniqlanadi.

C_yurd. = pH_teksh / pH

Agar C=l bo'lsa, ya'ni pH_teksh = pH_CaC03 suv barqaror hisoblanadi.

C> 1 bo'lsa, suv nobarqaror hisoblanadi (pH_teksh> pH CaC0₃),

C<1 bo'lsa, suv agressiv bo'ladi, ya'ni, pH_teksh< pH_CaC0 Tarkibida agressiv karbonat kislota bo'lgan suvlarni barqarorlantirish uchun unga ishqoriyliligini oshiradigan moddalar bilan ishlov beriladi Reagentlar sifatida ohak, Na gidroksidi va Na karbonati ishlatiladi Bunda quyidagi reaksiyalar amalga oshadi:

NaOH + C0₂=NaHC0₃

Ca (OH)₂+2C0₂  Ca (HC0₃)₂

Na₂C0₃+C0₂+H₂O  2NaHC0₃

Agressiv suvni barqarorlantirish uchun uni ohak yoki marmar qavatli filtrlardan o'tkaziladi.

Nobarqaror suvlarni barqarorlantirish uchun, ya'ni ishqoriyligini kamaytirish maqsadida ularga kislotalar (HCl, H₂S0₄) bilan ishlov beriladi yoki bunday suvlar uglerod dioksidi bilan to'yintiriladi (rekarbonizaesiya):

NaHC0₃ + HCl = NaCI + H₂0 + C0₂

Ba'zi bir tozalagich inshootlarda marmar-qumli filtrlar qo'llanilib, ular suvni ham tiniqlashtiradi, ham barqarorlashtiradi.