12- §. Elektromagnit induksiya hodisasi. Faradey tajribalari

K


13.4-rasm.
irxgof qonuni. Issiqlik nurlanishi boshqa turdagi nurlanishlardan o’zining bir xususiyati bilan keskin farq qiladi. temperaturadagi jism issiqlik o’tkazmaydigan qobiq bilan o’ralgan deb faraz qilaylik (13.3-rasm). Jism chiqargan nurlanish qobiqqa tushib undan bir yoki bir necha marta qaytadi va yana jismga tushadi. Jism bu nurlanishni qisman yoki to’la yutadi. Qisman yutsa, qolgan qismini yana qobiqqa qaytaradi. Shuning uchun jism vaqt birligi ichida qancha energiya chiqarsa, shuncha energiya yutadi va jismning temperaturasi o’zgarmaydi. Bu holatni muvozanatli holat deyiladi. SHu sababdan issiqlik nurlanishini muvozanatli nurlanish deb yuritiladi. Endi qobiq ichida ikkita (13.4-rasm) bir xil temperaturadagi jism bo’lsin. Agar jismlardan biri ko’proq yutayotgan bo’lsa, bu jismning temperaturasi ortib ketadi. Buning evaziga ikkinchi jismning temperaturasi kamayib ketishi kerak. Lekin bu termodinamikaning II asosiy qonuniga ziddir. Aytaylik birinchi 1 jism oddiy, ikkinchi 2 jism absolyut qora jism bo’lsin. U holda ularning nur chiqarish va nur yutish qobiliyatlari orasilagi munosabatlar quyidagicha bo’ladi:

nur chiqarish qobiliyatlari: 1 jism: ; 2 jism: ;

nur yutish qobiliyatlari: ; 2 jism: 1.

Birinchi jism, ikkinchi jism nurlantirgan energiyaning qismini, ya’ni energiyani yutadi. Demak, birinchi jism uchun , ikkinchi jism birinchi jism chiqargan energiyani va bu jism qaytargan energiyani yutadi, ya’ni ikkinchi jism uchun .

Bulardan (13.7)

kelib chiqadi. Bu Kirxgofning integral qonunidir: har qanday jismning muayyan temperaturadagi to’la nur chiqarish va to’la nur yutish qobiliyatining nisbati o’zgarmas kattalik bo’lib, u ayni temperaturadagi absolyut qora jismning to’la nur chiqarish qobiliyatiga teng.

Agar ikkala jism oralig’iga dan gacha to’lqin uzunlikdagi nurlanishni o’tkazib, qolganlarini qaytarib yuborgan fil’tr joylashtirsak Kirxgofning differensial qonunini olamiz (13.8)

Ixtiyoriy jismning nur chiqarish va nur yutish qobiliyatlarining nisbati bu jismning tabiatiga bog’liq bo’lmay, barcha jismlar uchun to’lqin uzunlik va temperaturaning universal funksiyasidir va u absolyut qora jismning nur chiqarish qobiliyati ga tengdir.