12- §. Elektromagnit induksiya hádiysesi. Faradey tájiriybeleri

Kirxgof nızamı. Íssılıq nurlanıwı basqa túrdegi nurlanıwlardan óziniń bir ózgesheligi menen keskin parıq etedi. temperaturadaǵı dene jıllılıq ótkermeytuǵın qabıq menen oralǵan dep shama menen oylayıq (13. 3-súwret). Dene shıǵarǵan nurlanıw qabıqqa túsip odan bir yamasa bir neshe ret qaytadı hám taǵı denegetúsedi. Dene bul nurlanıwdı bólekan yamasa tolıq utadı. Bólekan yutsa, qalǵan bólegin taǵı qabıqqa qaytaradı. Sol sebepli dene waqıt birligi ishinde qansha energiya shıǵarsa, sonsha energiya utadı hám deneniń temperaturası ózgermeydi. Bul jaǵdaydı teń salmaqlılıqlı jaǵday dep ataladı. Bunııń nátiyjesinde jıllılıq nurlanıwın teń salmaqlılıqlı nurlanıw dep júritiledi. Endi qabıq ishinde eki (13. 4-súwret) birdey temperatura daǵı dene bolsın. Eger denelerden biri kóbirek yutayotgan bolsa, bul deneniń temperaturası artıp ketedi. Bunıń ornına ekinshi deneniń temperaturası azayıp ketiwi kerek. Lekin bul termodinamikanıń II tiykarǵı nızamına keri bolıp tabıladı. Aytaylik birinshi 1 dene ápiwayı, ekinshi 2 dene absolyut qara dene bolsın. Ol halda olardıń nur shıǵarıw hám nur jutıw qábiletleri arasılagi munasábetler tómendegishe boladı:

nur shıǵarıw qábiletleri: 1 dene: ; 2 dene: ;

nur jutıw qábiletleri: ; 2 dene: 1.

Birinshi dene, ekinshi dene nurlantirgan energiyanıń bólegin, yaǵnıy energiyanı jutadı. Sonday eken, birinshi dene ushın , ekinshi dene birinshi dene shıǵarǵan energiyanı jáne bul dene qaytarǵan energiyanı jutadı, yaǵnıy ekinshi dene ushın .

Bulardan (13. 7)

kelip shıǵadı.

Bul Kirxgoftıń integral nızamı bolıp tabıladı: hár qanday deneniń arnawlı bir temperatura daǵı tolıq nur shıǵarıw hám tolıq nur jutıw qábiletiniń qatnası ózgermeytuǵın shama bolıp, ol áyne temperatura daǵı absolyut qara deneniń tolıq nur shıǵarıw qábiletine teń.

Eger eki dene aralıǵına dan ge shekem tolqın uzınlıqtaǵı nurlanıwdı ótkerip, qalǵanların qaytarıp jibergen fil'tr jaylastırsak Kirxgofning differensial nızamın alamız

(13. 8)

Qálegen deneniń nur shıǵarıw hám nur jutıw qábiletleriniń qatnası bul deneniń tábiyaatına baylanıslı bolmay, barlıq deneler ushın tolqın uzınlıq hám temperaturanıń universal funksiyası bolıp tabıladı hám ol absolyut qara deneniń nur shıǵarıw qábileti ǵa teń bolıp tabıladı.