12- §. Elektromagnit induksiya hádiysesi. Faradey tájiriybeleri

2. Lens qaǵıydası.  ańlatpadaǵı minus belgi 1833 – jılda rus fizigi E. Lens (1804 - 1865) tárepinen jaratılǵan induksion toktıń baǵıtın anıqlawǵa múmkinshilik beretuǵın qaǵıydanıń matematikalıq ańlatpası bolıp tabıladı.

Lens qaǵıydası: konturda payda bolatuǵın induksion tok sonday jóneliske iye, onıń magnit maydanı, sol induksion toktı payda etken magnit aǵımınıń ózgeriwine tosqınlıq etedi. Lens qaǵıydasınan paydalanıp, Faradey nızamı tómendegishe jazıw múmkin: konturda payda bolatuǵın induksion elektr jurgiziwshi - kontur qorshap turǵan sirt arqalı ótetuǵın magnit aǵımınıń ózgeris tezligine muǵdaran teń, belgisi bolsa qarama - qarsı bolıp tabıladı. Induksiya EQK magnit aǵımınıń ózgeris usılına baylanıslı emes.

Induksiya EQK dıń tábiyatı. Endi EQK dıń payda bolıw tábiyatı menen qızıǵayıq. Onıń ushın tájiriybe ótkeremiz. Bir bólegi háreketke keliwi múmkin bolǵan kontur magnit maydanǵa kiritilgen. Bir jınslı magnit maydan induksiya vektorı bizdan súwret tegisligine qaray perpendikulyar jónelgen bolsın. Háreketleniwshi bólim ishindegi elektronlarǵa Lorens kúshi tásir etedi. Háreketleniwshi bólektiń ornı 1 den 2 ge ózgergende, kontur qorshap turǵan magnit aǵımı da ózgeredi. Háreketlendiriwshi bólim ishindegi elektronlarǵa tásir etken Lorens kúshi olardı háreketke keltirip, induksiya EQK ni payda etedi. Elektromagnit induksiya ushın Faradey nızamına muwapıq, háreketsiz kontur ózgeriwshen magnit maydanda turǵanında da EYK induksiyalanishi múmkin. Lekin bul halda onı Lorens kúshi payda etken dep almaymız. Sebebi Lorens kúshi háreketsiz elektronlarǵa tásir etpeydi. Bul mashqalanı sheshiw ushın Maksvell magnit maydandıń hár qanday ózgeriwi átirapda elektr maydandı jáne bul elektr maydan bolsa induksiya elektr jurgiziwshi kúshin payda etedi dep tushintirdi. Sebebi elektr maydan háreketsiz elektronlarǵa da tásir etedi. Induksiya EQK voltlarda ańlatpalanadı.