Omirtqa bag’aniasinin’ asqing’an jaraqatlaniwlari arqa miy funkcional u’ziliwi belgileri o’tkir da’wirde (
jaraqatlaniw tarawina qarap) to’rt mu’sheler ya’ki eki ayaqlar tonusinin’ pa’seyip paralijleniwi, reflekslerdin’
Vegetative o’zgerisler ( terlew, vegetative nerv sistemasina ta’n refleksler, teri temperaturasi,
qan aylaniwi ha’m basqalar) menen xarakterlenedi. Klinik a’meliyatta jazip o’tilgen da’slepki
da’wir “ spinal shok” atamasi menen ju’ritiledi.
Bul da’wir mu’ddeti nevrologik o’zgerislerdin’ qayta rawajlaniwinda tu’rlishe bolip, bir neshe
ha’pteden bir neshe aylarg’a ten’ boliwi mu’mkin. Ko’pshilik nawqaslarda arqa miy jaraqatlnaiwi
klinik ko’rinisi omirtqa bag’anasinin’ jaraqatlaniw minutinda aydinlasadi, bul jaraqatlang’an
atarawda omirtqa kanali formasinin’ tosattan o’zgeriwi qa’nshelli a’hmiyetli ekenligin ko’rsetedi.
Moyinnan pa’s ha’m bel-segizko’z segmentlerinen joqari tarawlar jaraqatlang’anda eki ayaq
paralitik formag’a , keyinshelli bolsa spastik formag’a o’tedi. Moyinnan to’mengi tarawlar
jaraqatlang’anda joqarilawshi kistoz degeneraciyasi gu’zetilmese, qollar intakt bolip qalaberedi.
Arqa miy travmatik keselliginin’ tu’rli da’wirlerinde ondag’I morfologik o’zgerisler, qan ha’m
suyiqliq aylaniwinin’ buziliwi, kistoz degeneraciyasi rawajlaniwi ha’m basqalarg’a qarap klinik
o’zgerisi ha’m arqa miy iskerliginin’ ko’ndelen’ine jaraqatlaniwinin’ tu’rli nevrologik belgileri
gu’zetiliwi mu’mkin:
1)
Ko’ndelen’ toliq u’ziliw belgileri ( arqa miydin’ funkcional u’ziliwi);
2)
Arqa miy yarim ju’zesinin’ u’ziliwi belgileri ( ventral , dorsal ya’ki lateral);
3)
Orayliq medulyar jaraqatlaniw.
Bul belgilerdin’ ha’r bir singromi ma’lim simptomlar jiyindisinan ibarat bolip, olar o’z
na’wbetinde bir-birine chalkashib ketedi, tu’rli basqishlarda biri ekinshisine o’tedi.
Seziwdin’ obektiv o’zgerislerinen tisqari ( gipesteziya, anesteziya, awiriw, taktil ha’m
bulshiq-et-buwin sezgileri), olardin’ subektiv buziliwin diagnozlawda ma’lim rol oynaydi, bular
qidiqlaniw ha’m tu’sip qaliw ha’mde ol ya’ki bul belgiler nawqasta bir waqittin’ o’zinde payda boladi.
Qisiqlaniw belgilerine awiriwlar ha’m paresteziya kiredi. Awiriwlar xarakteri tu’rlishe boliwi mu’mkin.
Ko’binshe ha’r qiyli da’rejedegi “sindiriwshi” awiriwlar, olardi nawqaslar shuqir awiriwlar dep ko’rsetedi
(su’yeklerde qaqsaw). Ko’binshe awiriwlar taktil ha’m temperature parestesiyasi menen birgelikte keshedi.
Awiriwlardin’ dawamiylig’ida birdey emes. Olar tosattan payda boliwi, aldin, qisqa pristup tipinde,
keyinshelli bolsa, bir neshe ku’n dawam etedi. Basqa jag’daylarda awiriwlar dawamli, ha’ptelep ha’m aylap
biyzata qiladi, ku’shli ku’shsizligi almasinip turadi. Ko’binshe , olardin’ tarqaw processlerinde gipesteziya
ya’ki ha’tte anesteziya boladi.
Paresteziya a’dette awiriw bar jerde payda boladi, biraq g’a’rezsiz payda boliwi da mu’mkin. Ko’binshe,
paresteziya denenin’ qaysi bir bo’liminin’ uyisip ya’ki qatip qaliwi menen bilinedi.
Ayrimlarda uyisiwg’a “qumirsqa o’rmelep atirg’an “ sezim , omirtqa bag’anasi boylap elektr tokinin’ o’tiwi
(Lermitt sindromi), arqa miy arqa shaxlarinin’ jaraqatlaniwi menene baylanisli. Gradusli paresteziya kemrek
gu’zetiledi, onda suwiq na’rsenin’ tiyip turiwi ya’ki dene bir bo’liminin’ junjiqishi ya’ki qizip ketiwi ha’m
ashiwi siyaqli sezgiler boladi. Ayrimlari temperature paresteziyasinin’ eki tu’ri bir waqitta ya’ki suwiq seziw,
qizip ketiw menen almassa, kerisinshe, qiziw paresteziyasi suwig’ina o’tedi.
Sezgilerdin’ buziliw tarawi arqa miydin’ ha’m uzinasi, ha’m ko’ndelen’ine birlemshi ya’ki ekilemshi
jaraqatlaniw jerin aniq ko’rsetedi. Biraq bul aniqliq salistirmali xarakterge iye. 0,3-0,5% jag’daylarda arqa miy
travmatik keselliginde awiriw sindromi o’z aldina xirurgik mashqala esaplanadi.
Ha’reket tarawinin’ buziliwi erkin ha’reketleniw, reflector taraw ha’m muskuller tonusina tiyisli.
Segizko’z u’sti bo’liminen arqa miy jaraqatlang’ang’a spastik sindrom xarakterli esaplanadi. Arqa
miydin’ jaraqatlang’an jerden to’mengi bo’legi belgili avtonom aktivlikti qolg’a kiritedi, ol mono- ha’m
polisinaptik reflector dugalardin’ iskerlik funkciyasina baylanisli.
Arqa miy neyronlarinin’ fizik ha’m tonik aktivligi ayqin belgilerinen bolip, qorg’aw reflekslari
esaplanadi. Olar tu’rli ha’reketlerdin’ birgelikte keliwi menen gu’zetiledi. Muskuller tonusinin’ o’zgeriwi
birlesiwdin’ ko’p ya’ki kemligine baylanisli. Birlesiw formalari qanday boliwinan qa’tiy na’zer sandi
jaqinlastiriwshi ha’m bel-jambas muskullerinin’ teren’lesiwi gu’zetiledi.
Arqa miy distal bo’limi ha’m at quyrig’I tutamlarinin’ jaraqatlaniwi ayaqlardin’ turaqli bosasqan
paralijligi ya’ki
sholligi menen xarakterlenedi, bunda dize ha’m taban refleksleri pa’seyedi ya’ki shaqirilmaydi,
muskuller gipotoniyasi ha’m gipotrofiyasi gu’zetiledi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
