11 тема практика

Omirtqa bag’anasinin’ asqing’an jaraqatlaniwlari 

   Omirtqa bag’anasinin’ jabiq ziyanlaniwinda arqa miy ha’m at quyrig’I tutamlarinin’ tu’rli da’rejede 

jaraqatlaniwi gu’zetiledi, mikroskopik o’zgerislerde zaqimlaniwg’a, majaqlaniwi ha’m ha’tte anatomic 

u’zilip ketiwi mu’mkin. Bularda  arqa miy isiwi sol da’rejege barip jetedi, onda qatti perdeni shegaralap 

turiwshi kanal ishi pu’tkilley tolip qaladi. 

 

Arqa miy ziyanlaniw da’rejesine, arqa miy ha’m onnan shig’iwshi tutamlardag’I o’tip ketiwshi 

ha’m o’tpeytug’in o’zgerislerge qarap A.L. Polenov atindag’I Leningrad neyroxirurgiya ilmiy tekseriw 

institute using’an klassifikaciyag’a go’re tiykarinan arqa bo’limnin’ asqing’an jaraqatlaniwlari u’sh 

gruppag’a bo’linedi: 

 

Birinshi gruppa- arqa miy ha’m at quyrig’I tutamlarinin’ qaytar funkcional o’zgerisleri ( arqa miy 

shayqaliwi, qan aylaniwdin’ qaytar angionevrotik buziliwlari menen gu’zetiledi); 

 

Ekinshi gruppa qaytar ha’m qaytpas arqa miy ha’m at quyrig’I dizimshelerindegi o’zgerislerdin’ 

qosilip keliwi ( arqa miy ziyanlaniwi ha’m eziliwi). 

 

U’shinshi gruppa- arqa miy ko’ndelen’ine anatomic u’ziliwi ya’ki onin’ toqimalarinin’ pu’tkil 

ko’ndelen’inin’ anatomic u’ziliwi ya’ki onin’ toqimalarinin’ pu’tkil ko’ndelen’in iyelegen qan quyiliw 

menen keshiwshi qaytpas o’zgerisler.  

 

Arqa miy jaraqatlaniw awirliq da’rejesi qaytpas morfologik o’zgerislerdin’ u’stinligi, iskerliginin’ 

tikleniwi bolsa qaytar funkcional o’zgerislerdin’ jog’aliwina baylanisli. 

 

Jaraqat aling’an waqittan o’tken da’wirge baylanisli halda, arqa miydegi o’zgerisler travmatik 

jaraqatlaniw ( olar jaraqatlaniw waqtinda ha’m ta’siri astinda payda boladi) ha’m angionevrotik 

zarakterge iye bolg’an ekilemshi o’zgerislerge ha’m sistemali ja’ne sistemasiz demielinizaciya ha’m 

degeneraciya, jaraqatlaniwinan o’tken uzaq da’wirde onin’aqibetlerine kiredi. Asqiniwlari bolsa taraw 

toqimalarinin’ sorilip tikleniwi, shandiqlaniwi ha’m ishki tu’rli toqimalar menen tolg’an kistalar payda 

boliwi processleri menen xarakterlenedi. 

Arqa  miy  jaraqatlaniwi  na’tiyjesinde  organizmde  payda  bolatug’in  barliq  quramali  processler 

jiyindisi L.I.Smirnov arqa miy

 

---

Travnatik keselligi dep atadi. I.Ya.Razdolskiy arqa miy travmatik keselliginin’ 4 da’wirin ajiratti: 

1)

 

2-3 ku’ndi o’z ishine aliwshi bul da’wir ushin ta’rtipsiz klinik ko’rinis ta’n bolip, arqa miydin’ tu’rli 

da’rejede  jaraqatlaniwinan  kelip  shig’adi  ha’m  spinal  shok  rawajlaniwi  menen  baylanisli.  Bul 

da’wirde  arqa  miy  awir  jaraqatlang’ani  ha’zirgi  da’wirde  klinik  ko’riniske  tiykarlanip,  arqa  miy 

ha’m at quyrig’I dizimlerinde morfologik o’zgerisler xarakterin a’meliy ta’repten aniqlap bolmaydi; 

2)

 

Erte da’wirde 2-3 ha’pte dawam etedi. Bul da’wirde arqa miydin’ toliq funkcional u’ziliw belgileri 

menen  ko’rinedi.  Bul  belgiler  jiynag’inin’  kelip  shig’iwinda  qan,  limfa  ha’m  arqa  miy  suyiqlig’I 

almasiwinin’  o’te  (mo’tadil)  asip  buziliwi  ha’mde  arqa  miy  ku’lren’  zatindag’I  mikroskopik 

o’zgerisler  jatadi.  Bul  nekroz  ha’m  qan  quyiliwlar  basqishinda,  xirurgik  jol  menen  arqa  miy 

tekserilgende  anatomic  pu’tinligi  saqlang’anday  tu’yiledi,  biraq  zaqimlang’an  ,  majaqlang’an  ha’m 

qan quyilg’an oshaqlar tabiladi. Arqa miy toqimasi bo’gip suyiqliq penen sin’irilgen boladi; 

3)

 

 Araliq  da’wir  a’dette  3-4  ayg’a  shekem  dawam  etedi.  Onin’  baslang’ish  fazasinda  spinal  shok 

belgileri  jog’aladi  ha’m  jaraqatlang’an  tarawda  shandiqlaniw  processi  ketedi  ha’mde 

jaraqatlaniwdin’  shin  xarakteri  aniqlanadi.  Bul  da’wir  ushin  arqa  miy  o’sip  bariwshi  kistoz 

degeneraciyasinin’ klinik- morfologik o’zgerislerinin’ baslang’ish basqishi ta’ndur; 

4)

 

 Arqa  miy  travmatik  keselliklerinin’  kesh  da’wiri  (  4  aydan  ko’birek)  jaraqatlang’an  oshaqta  aldin 

glial,  son’  qopal  biriktiriwshi  toqimadan  shandiq  rawajlaniwi  menen  xarakterlenedi.  Miy 

toqimasinda  ,  ko’binshe  posttravmatik  kistalar  payda  boladi,  olar  arqa  miy  iskerligin  ja’nede 

ko’birek  buzadi  ha’m  miy  toqimasinin’    qayta  tikleniw  processin  ko’p  jag’daylarda  jaman 

awhallarg’a alip keledi. Arqa miy perdeleri ha’m epidural may qabatinda rawajlanatug’in shandiqli 

o’zgerisler  ha’mde  jaraqatlang’an  omirtqalarda  payda  boliwshi  su’yek  qadag’I  kesh  da’wirde  arqa 

miydi ezip qoyiwi , qan ha’m suyiqliq aylaniwin buziwi, bo’giwine alip keliwi mu’mkin, bular o’z 

na’wbetinde ekilemshi nekrotik oshaqlar ha’m ha’tte qan quyiliwlar payda boliwina alip keledi.