11. Talaba o’rganishi uchun nazariy material 3-ma’ruza. Informatikani kasbga yo’naltirib muammoli o’qitishni (keys) loyihalashtirish. Reja

Muammoli o’qitishning maqsadlari:

• 
  Ta’lim oluvchilarning mazmunli va izchil bilim olishini ta’minlash;
  
• 
  Muammo echimlarini topish va uning boshqa echimlari bo’yicha ham istiqbolli hal etish yo’llarini ishlab chiqish;
  
• 
  Ta’lim oluvchilarni kichik guruhlarga bo’linib, muammoli vaziyatlardan chiqib ketishga o’rgatish;
  
• 
  O’quvchi, talabalarda shaxsiy mas’uliyat tuyg’usini uyg’otish va mustahkamlash.
  

Talaba javob berolmagan savollarning hammasi ham muammoli vaziyatni vujudga keltira olmaydi. Masalan, «qanday harajatlar tashqi harajatlarga kiradi?» yoki «daromad nima?», «foydani hisoblang» kabi masalalar yechimini qo’yish muammoli vaziyat yoki muammo bo’la olmaydi.

Tajribali pedagoglarning fikricha faqat o’qitish jarayonida qaramaqarshilik paydo bo’lgan vaziyatnigina muammoli vaziyat deb ataladi. Talaba o’qish, bilish jarayonida qaramaqarshiliklarga duch kelsa, uning bilimga bo’lgan qiziqishi ortadi. Boshqacha qilib aytganda, motivatsiya paydo bo’ladi. Masalan, nima sababdan davlat tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlagani holda soxta tadbirkorlikka qarshi kurashadi, degan savol muammoli hisoblanadi. Chunki bu savolda qarama-qarshilik bor. U talabani taqqoslashga, tahlil etishga undaydi. Tadbirkorlikning turlarini, uning huquqiy asoslarini, davlatning yuritayotgan iqtisodiy siyosatini o’rganishga, tushunishga olib keladi. Metodologik jihatdan qaraganda tushunchalar orasidagi qarama-qarshiliklarning asl manbai birlamchi hisoblanadi.

Talabalarning ijodiy qobiliyatini shakllantirish uchun ularni doimo o’zlarida tug’ilgan savolni berishga undash lozim. Dars oxirida qarama-qarshiliklar oydinlashtirilishi zarur.

Muammoli ma’ruza – muammoli o’qitishning asosi. Lekin muammoli o’qish qanday bo’lishi kerakligi haqida yagona fikr yo’q. Ba’zilar uni hali fanda yechilmagan muammolar haqida ma’ruza deyishsa, boshqalar muammolarni darsda yechish deb hisoblashadi. Muammoli ma’ruza talabani o’ylashga, taqqoslashga, echimini topishga undaydigan ma’ruzadir. U quruq yodlab olish emas, balki o’z faoliyatida zarur bo’ladigan amaliy ko’nikmalarni qo’llab masalani yechishga o’rgatishdir. Shuningdek o’qitish – bunday darslarda ajdodlar ijtimoiy-tarixiy tajribasi ham o’rgatiladi. Muammoli o’qitish orqali talabani o’z fikrini aytishga, fikrini himoya qilishga va baxslashishga o’rgatish mumkin. Fikrlash jarayonida qaramaqarshilik bo’lmasa bahs ham, munozara ham bo’lmaydi. Munozarasiz esa muammoning yechimini topish juda qiyin.

Muammoli o’qitishning kamchiligi shundaki:

• 
  U ko’p vaqt talab qiladi. Oqibatda, axborot berishga qaratilgan o’qitishdan orqada qoladi.
  
• 
  Muammoli vaziyatni har qanday auditoriyada vujudga keltirish qiyin.
  

Bu o’qituvchidan katta pedagogik mahorat, ko’p kuchquvvat, tajriba talab qiladi.