|
4 - b o b
DEMOKRATIK VA FUQAROLIK JAMIYaTI ASOSLARINING ShAKLLANTIRILIShI
13-§. O‘ZBEKUSTONDA DEMOKRATIK JAMIYaT QURISh YO‘LI.
SUD ISLOHOTLARI
«Demokratiya» yunoncha «demos» — «xalq» va «kratos» — «hokimiyat» so‘zlaridan olingan bo‘lib, «xalq hokimiyati» ma’nosini anglatadi.
Demokratiyaning umumjahon miqyosida tan olingan tamoyillari:
Har bir insonning o‘z xohish-irodasini erkin bildirishi va uni amalga oshirishi.
Ozchilikning ko‘pchilikka bo‘ysunishi.
Barcha fuqarolarning millati, elati, ijtimoiy kelib chiqishi va diniy e’tiqodidan qat’iy nazar teng huquqliligi.
Davlat va jamiyat boshqaruvida qonun ustuvorligi.
Davlat asosiy boshqaruv organlarining saylab qo‘yilishi va ularning saylovchilar oldida hisob berib turishi kabilardir.
O‘zbekiston o‘zining bosh strategik maqsadi sifatida bozor iqtisodiyotiga asoslangan erkin demokratik jamiyat barpo etishdan iborat yo‘lni tanlab olganligini oshkora sur’atda butun dunyoga e’lon qildi. Bu yo‘lning mohiyati Islom Karimovning «O‘zbekistonning o‘z taraqqiyot va istiqlol yo‘li» (1992-yil), «O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda» (1999-yil) va boshqa asarlarida nazariy-ilmiy jihatdan asoslab berilgan.
«O‘zbekiston — kelajagi buyuk davlat. Bu mustaqil, demokratik, huquqiy davlatdir. Bu insonparvarlik qoidalariga asoslangan, millati, dini, ijtimoiy ahvoli, siyosiy e’tiqodlaridan qat’iy nazar fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini ta’minlab beradigan davlatdir», deb yozadi mamlakat Prezidenti. Albatta, bu strategik maqsad o‘z-o‘zidan amalga oshmaydi. Buning uchun jamiyat hayotining barcha sohalarida bir qator olamshumul tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan vazifani ro‘yobga chiqarish kerak bo‘ladi.
. Respublikada yashovchi millat va elatlarning manfaatini ifoda etuvchi 100 ga yaqin madaniy milliy markazlar ishlab turibdi.
Fuqarolarning diniy e’tiqod erkinligi huquqiga amal qilinmoqda, respublikada 14 ta diniy konfessiya faoliyat ko‘rsatmoqda.
O‘zbekiston hukumati va shaxsan I.Karimov mamlakatda demokratik islohotlarni amalga oshirish va uni chuqurlashtirishda sud hokimiyatining o‘rni va roliga katta e’tibor bermoqda. Mustaqillikning birinchi kunlaridan boshlab mamlakatda sud hokimiyatini tashkiliy jihatdan shakllantirishda bir qator amaliy ishlar qilindi. Bu borada amalga oshirilgan keng ko‘lamli va katta ishlarga 1991-yil 31-avgustda qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining asoslari to‘g‘risida»gi Konstitutsiyaviy Qonun tamal toshini qo‘ydi.
1992-yil 8-dekabrda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi esa demokratik huquqiy davlatchilik zaminini barpo etishning poydevori bo‘lib tarixga kirdi.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasidan:
11-modda. O‘zbekiston Respublikasi davlat hokimiyatining tizimi hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo‘linishi prinsipiga asoslanadi.
Oliy Majlisning 1995-yil 21-dekabrdagi to‘rtinchi sessiyasida va 1996-yil 28-avgustdagi oltinchi sessiyasida sud hokimiyati uchinchi, mustaqil va qaram bo‘lmagan tarmoq ekanligiga, odil sudlov tizimini kengaytirish va demokratiyalashtirish lozimligiga e’tibor berildi.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasidan:
107-modda. O‘zbekiston Respublikasida sud tizimi besh yil muddatga saylanadigan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi fuqarolik va jinoyat ishlari bo‘yicha oliy sudlari, Qoraqalpog‘iston Respublikasi xo‘jalik sudidan, shu muddatga tayinlanadigan fuqarolik va jinoyat ishlari bo‘yicha viloyat va Toshkent shahar sudlari, fuqarolik va jinoyat ishlari bo‘yicha tumanlararo, tuman, shahar sudlari, harbiy va xo‘jalik sudlaridan iborat.
Sudlarni tashkil etish va ularning faoliyat ko‘rsatish tartibi qonun bilan belgilanadi.
Favqulodda sudlar tuzishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Konstitutsiyaning 106 va 116-moddalarida sud hokimiyatining asoslari aniq belgilanib, sud hokimiyati va sudyalarning mustaqilligi mustahkamlangan. Shunga ko‘ra, sud hokimiyati va sudyalar faqat qonungagina bo‘ysunadilar. Bu qoida Konstitutsiyada qator kafolatlar bilan himoyalangan. Sud tizimining tuzilishi va Respublika barcha sud organlarining vakolatlari ham Asosiy Qonunda belgilab berilgan.
Mustaqil sud hokimiyatini amalga oshirish mexanizmlari va sud ishlarini ko‘rishda adolatsizlik va qonunbuzarliklarga qarshi qo‘llaniladigan javobgarlik choralari 1992-yil 10-dekabrda O‘zbekiston Oliy Kengashining XI sessiyasida qabul qilingan «Prokuratura to‘g‘risida»gi Qonunda va 1993-yil 2-sentabrda Respublika Oliy Kengashining XIII sessiyasida qabul qilingan «Sudlar to‘g‘risida»gi Qonunda belgilab berilgan.
Insoniyatning ko‘p asrlik tarixi davomida qonuniylikni ta’minlashning bundan o‘zga mexanizmi topilgani yo‘q. Sud hokimiyati mustaqilligi tamoyili bizning mamlakatimiz ham qo‘shilgan juda ko‘p xalqaro hujjatlarda, shu jumladan, Inson huquqlari umumjahon Deklaratsiyasida ham o‘z ifodasini topgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
