|
18-§. OMMAVIY AXBOROT VOSITALARI ROLINING ORTIB BORIShI
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasidan:
67-modda. Ommaviy axborot vositalari erkindir va qonunga muvofiq ishlaydi. Ular axborotning to‘g‘riligi uchun belgilangan tartibda javobgardirlar.
Senzuraga yo‘l qo‘yilmaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 1996-yil 30-avgustda bo‘lib o‘tgan oltinchi sessiyasida «Noshirlik faoliyati to‘g‘risida»gi hamda «Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to‘g‘risida»gi qonunlarni qabul qildi. Shuningdek, 1997-yilda «Jurnalistlik faoliyatni himoya qilish to‘g‘risida»gi, «Axborot olish kafolatlari va erkinligi to‘g‘risida»gi, «Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida»gi (yangi tahrirda) qonunlarning qabul qilinishi (12-ilova), «Jurnalistlarni qayta tayyorlash markazi»ning tashkil etilishi mamlakatimizda so‘z va fikr erkinligini kafolatlashga xizmat qiladi.
1999—2000-o‘quv yilida O‘zbekiston jahon tillari universitetida Xalqaro jurnalistika fakultetining tashkil etilishi esa o‘zbek jurnalistikasi tarixida muhim voqea bo‘ldi.
Matbuot milliy istiqlol uchun jamiyatni demokratlashtirish va kelajagi buyuk O‘zbekistonni taraqqiy ettirishning o‘tkir quroli ekanligi isbot talab qilmaydigan haqiqatdir. 2004-yil 1-yanvargacha bo‘lgan statistik ma’lumotlarga qaraganda O‘zbekistonda 12 tilda jami 866 ta ommaviy axborot vositalari faoliyat ko‘rsatgan. Shundan 611 ta gazeta, 165 ta jurnal, 43 ta xususiy televideniye, 29 ta kabelli televideniye, 4 ta axborot agentligi va 12 ta xususiy, 1 ta davlat FM radiokanali, 1 ta teleradiokompaniya mamlakat ijtimoiy siyosiy faoliyatida qatnashmoqda.
«To‘rtinchi hokimiyat» hisoblangan ommaviy axborot vositalari mustaqillik sharoitidan turli xil fikrlar, rang-barang qarashlar va yondashuvlarga tobora keng yo‘l ochib bermoqda. Hayotda yuz berayotgan yangilanish va o‘zgarishlarga odamlarning ongli munosabatini uyg‘otmoqda, tobora xolislik, adolat va haqqoniyat tamoyillari asosida voqea va hodisalarga o‘z munosabatini bildirmoqda. Milliy istiqlol hur fikrlilikni barqaror etishning yangidan-yangi imkoniyatlarini yaratdi. Jumladan, vaqtli matbuot turlari va sonlari ko‘paydi. Demokratik erkinlik sharoitida bir nechta mustaqil siyosiy partiyalar, harakatlar, jamoat birlashmalarining nashrlari tashkil qilindi. Xususan, O‘zbekiston Xalq demokratik partiyasining «O‘zbekiston ovozi», «Golos Uzbekistana», «Adolat» sotsial-demokratik partiyasining «Adolat», «Milliy tiklanish» partiyasining «Milliy tiklanish», Fidokorlar milliy-demokratik partiyasining «Fidokor», Liberal-demokratik partiyasining «XXI asr», «Xalq birligi» harakatining «Birlik» gazetalari nashr qilinmoqda. Qator vazirliklar, davlat qo‘mitalari, uyushma va konsernlar o‘z sohalariga doir nashrlar tashkil etishdi. Bunday gazeta va jurnallarning chiqishi ma’lum tarmoq muammolarini, o‘ziga xos murakkabliklarni o‘z vaqtida o‘rganishga yordam beradi.
Prezidentimiz ommaviy axborot vositalarining rolini alohida ta’kidlab, «Erkin va mustaqil ommaviy axborot vositalari har tomonlama rivoj topishi lozim. Ular haqli ravishda hokimiyatning to‘rtinchi tarmog‘i bo‘lishi darkor», — degan edi.
Ommaviy axborot vositalari hayotimizga kun sayin chuqurroq kirib borayotganini hozir hech kim inkor etolmaydi. Bu jarayonni tabiiy hol, deb qabul qilmoqdamiz.
1996-yilning may oyida Amerika Qo‘shma Shtatlarida joylashgan jahondagi yirik kompyuter tizimi — «Internet» bilan aloqa o‘rnatildi va undan eng muhim yangiliklarni qabul qilib olish yo‘lga qo‘yildi.
«Internet»ning 50 million abonenti bo‘lib, jahondagi eng yirik axborot markazlari unga a’zo bo‘lishgan. U butun dunyo bo‘yicha turli sohalardagi yangiliklarni qabul qilib oladi hamda ana shu yangiliklarni o‘z abonentlariga tez va aniq yetkazib beradi.
O‘z navbatida mamlakatimiz haqidagi muhim xabarlar ham bu yerda faoliyat ko‘rsatayotgan xorijiy axborot agentliklari vakillari va muxbirlari tomonidan o‘sha mamlakatlar axborot vositalari uchun yetkazib berilmoqda. Axborot almashinuvi, dunyo voqealaridan xabardorlik, dunyo sahnasiga chiqish imkoniyati tug‘ildi.
«Axborot olish kafolatlari va erkinligi to‘g‘risida», «Jurnalistik faoliyatni himoya qilish to‘g‘risida» singari qonun loyihalari ishlab chiqildi, xalq muhokamasiga qo‘yildi va 1997-yil 24-aprelda Oliy Majlis ikkinchi chaqiriq sakkizinchi sessiyasida qabul qilindi.
respublikada iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy islohotlarning amalga oshirishdagi ta’sirini kuchaytirish maqsadida 1996-yil 7-mayda «O‘zbekistonning ijtimoiy taraqqiyotida televideniye va radioning rolini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» Farmon qabul qilindi. Unda O‘zbekiston Davlat televideniye va radioeshittirish Qo‘mitasi O‘zteleradiokompaniyaga aylantirildi.
1996-yilning may oyida «O‘zbekiston ommaviy axborot vositalarini demokratlashtirish va qo‘llab-quvvatlash ijtimoiy-siyosiy jamg‘armasi» tashkil qilindi.
1996-yil 19-dekabr kuni Prezident Devonida I.Karimov tomonidan «O‘zbekiston ommaviy axborot vositalarini demokratlashtirish va qo‘llab-quvvatlash ijtimoiy-siyosiy jamg‘armasi» vakillari qabul qilindi. Unda mamlakat rahbari bugungi kunda O‘zbekiston matbuoti oldida turgan eng dolzarb vazifalar haqida to‘xtalar ekan, mamlakatimiz istiqloli va ravnaqi, milliy tafakkurni shakllantirish xalqimiz g‘ururi va iymon-e’tiqodining qay darajada mustahkamligiga har jihatdan bog‘liq ekanini alohida ta’kidladi. Jumladan: «Inson ozod va hur tug‘iladi va shunday yashashi lozim,— dedi Islom Karimov. — Buning uchun esa u ana shu oliy ne’matni asray va ardoqlay bilishi kerak. Xalqimiz ruhan to‘la qayta uyg‘ongan taqdirdagina bu qadriyatlar hayotimizdan mustahkam o‘rin oladi».
Ushbu uchrashuv chog‘ida jamg‘arma faoliyatini yanada jonlantirish, uning «Hurriyat» nomli yangi gazetasini nashr etish, Milliy matbuot markazi faoliyatini yo‘lga qo‘yish bilan bog‘liq masalalar ham ko‘rilib chiqildi.
Xullas, mustaqillik yillarida mamlakat Prezidenti va hukumati tomonidan qabul qilingan qator farmonlar, qarorlar va farmoyishlar, Oliy Majlis qabul qilgan qonunlar ommaviy axborot vositalarining «to‘rtinchi hokimiyat» darajasida faoliyat ko‘rsatishiga imkon yaratmoqda. Jurnalistning erkin ijod qilishi va mamlakat ravnaqi yo‘lida bel bog‘lab xizmat qilishi uchun barcha shart-sharoitlar yaratilishini kafolatlab bermoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
