11-sinf Biologiya

G. F. Gauze (1932) tomonidan.
G. F. Gauze tajribasi qanday o’tkazdi 
va tajribadan xulosa nima? 
U o‘z tajribasida oziqlanish xususiyatlari o‘xshash bo‘lgan 
infuzoriyalarning ikki turini pichan ivitmasida avval alohida idishlarda, 
so‘ng bitta idishda ko‘paytirdi. Alohida idishlarda infuzoriyalar normal 
ko‘payib, soni optimal darajagacha yetadi. Har ikki turni bir idishda 
ko‘paytirilganda esa, dastlab ikki turning soni avvaliga o‘sib boradi, 
lekin keyinchalik birinchi turga mansub infuzoriyalar soni asta-sekin 
kamayib borib, so‘ngra oziq muhitidan butunlay yo‘qolib ketdi. Bunda 
ikki turga mansub infuzoriyalar bir-biriga hech qanday salbiy ta’sir 
ko‘rsatmagan, faqat bir turga mansub infuzoriyalarning o‘sish jadalligi 
ikkinchi turnikidan yuqori. 
O‘zaro raqobatli munosabatlarda ekologik 
muhitga ko‘proq moslashgan tur g‘olib chiqadi.
Ushbu tajribadan 
«raqobatni cheklovchi prinsip»
deb ataluvchi qonun kelib chiqadi: 
ikkita o‘xshash ekologik ehtiyojga ega turlar birgalikda yashay 
olmaydi, bir tur (raqobatbardosh tur) ikkinchi turni (kam 
raqobatbardosh) albatta siqib chiqaradi. 
Amensalizm munosabat qanday? 
Amensalizm 
– o‘zaro biotik munosabat turi bo‘lib, bu munosabatda bir 
turning faoliyati ikkinchi turga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, salbiy ta’sir 
ko‘rsatayotgan organizmning o‘zi esa bu munosabatdan foyda ham, 
zarar ham ko‘rmaydi. 
Amensalizm munosabatga misollar 
ayting. 
1. Yorug‘sevar o‘t o‘simliklar baland daraxtlar soyasida o‘sganda 
yorug‘lik yetishmasligi tufayli rivojlanishdan orqada qoladi 
Daraxtlarga esa bu «qo‘shnichilik»dan foyda ham, ziyon ham 
yetmaydi; 2. Mog‘or zamburug‘lari tashqi muhitga antibiotiklar ishlab 
chiqarib, bakteriyalarning o‘sishini va ko‘payishini to‘xtatib qo‘yadi. 
Kannibalizm deb nimaga aytiladi va 
unga misollar ayting? 
Yirtqichlik munosabatlarining yana bir ko‘rinishi