11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

2-savol javobi: 
Evolutsiya jarayonida issiqqonli (gomoyoterm) va sovuqqonli (poykiloterm) hayvonlarda haroratning
turli sharoitlariga nisbatan xilma-
xil moslanishlar paydo bo‘lgan. Bu moslanishlar biokimyoviy, fiziologik, 
morfologik, etologik moslanishlarga b
o‘linadi. 
Biokimyoviy moslanishlar.
Muhitning past haroratida
sovuqqonli hayvonlar organizmida ichki muhitini hosil qiluvchi suyuqliklar tarkibida suvning muzlashiga
to‘sqinlik qiluvchi moddalar to‘planadi. Masalan, sovuq haroratli suv m
uhitida yashovchi baliqlar tanasida
muz kristallari hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydigan glikoproteinlar, hasharotlarda esa glitsirin to‘planadi.
Issiqqonli hayvonlarda moddalar almashinuvi jadalligi ortadi. 
Fiziologik moslanishlar
issiqlik ajralish
darajasining o‘zgarishi bilan bog‘liq, organizmning markaziy nerv sistemasi tomonidan reflektor tarzda 
boshqariladi. Yuqori haroratda poykiloterm va gomoyoterm hayvonlarda tana yuzasidan suv bug‘lanishi
hisobiga issiqlikning ajralishi kuchayadi. Sutemizuvchilarda termoregulatsiya teridagi qon tomirlarining
kengayishi va torayishi tufayli ta’minlanadi. Sovuq haroratda hayvonlarda muskullarning beixtiyor qisqarishi
–
titrash tufayli issiqlik hosil bo‘lishi 
kuchayadi. Ba’zi hayvonlar qishda uyquga ketadi (yumronqoziq,
sug‘ur, tipratikan, ko‘rshapalak). Tana harorati doimiyligini saqlashda teri osti yog‘ qatlami katta
ahamiyatga ega (pingvin, kurakoyoqlilar, kitsimonlar). Tana haroratini bir xil saqlashda qushlar va 

---

sutemizuvchilarda to‘rt kamerali yurakning bo‘lishi, nafas olish organlarining takomillashuvi, organizmning
yetarli darajada kislorod bilan ta’minlanishi orqali moddalar almashinuvida organizmlarning hayotiy
ja
rayonlarga sarf bo‘ladigan energiyaning hosil bo‘lishi muhim o‘rin tutadi.