11-sinf adabiyot 1-qism I bob. Xalq og‘zaki ijodi 1-§. Kirish. «GO‘RO‘G‘lining tug‘ilishi»

Bo‘dum erdi o‘qteg, ko‘ngul erdi ya,

Ko‘ngul qilg‘u o‘qteg, bo‘dum bo‘ldi ya.

Mazmuni:

Qaddim o‘qteg (to‘g‘ri), ko‘nglim esa yoy (dek shay) edi,

Ko‘ngil orzulari hanuz o‘qdek, (lekin) qaddim yoy bo‘ldi.

1) Birinchi misrada shoir yoshlikni, kuch-shijoatli davrni qad misolida

o‘qqa, ko‘ngilni esa yozga tashbeh beradi;

2) Ikkinchi misrada yigitlik qarilik bilan o‘rin almashgach, keksa dil

orzulari hamon ilgarigiday jo‘shqinligini, biroq bu orzu-istaklarni

amalga oshirish mushkullashganini obrazli tarzda ifodalaydi;

3) Ikkinchi misrada qadning yoyga o‘xshatilishi zamirida qahramonning

mashaqqatli hayot girdobida qolganiga ishora yotadi;

4) Adib qo‘llagan yuqoridagi tashbeh keyinchalik turkiy adabiyotda,

jumladan, o‘zbek adabiyotida ham an’anaviy obrazga aylanib qoldi.

A) 1, 3, 4 B) 2, 3, 4 C) 1, 2, 4 D) 1, 2, 3

65. «Qutadg‘u bilig» asaridan olingan quyidagi parchani kim kimga qarata

aytgan va o‘z g‘oyalariga ishontira olgan?

Xudo berdi qulga ikki ko‘z, quloq,

Ular bilan dunyo, oxiratga boq.

Ushlash uchun berdi yana ikki qo‘l,

Biri dunyo, biri oxiratga yo‘l.

Ikki oyoq berdi yana yurishga,

Biri u yon, biri bunda turishga.

A) O‘gdulmish O‘zg‘urmishga qarata

B) Kuntug‘di Oyto‘ldiga qarata

C) Oyto‘ldi O‘zg‘urmishga qarata

D) O‘zg‘urmish Kuntug‘diga qarata

6 6. Yusuf Xos Hojib tasvirida «Qutadg‘u bilig» asaridagi qaysi qahramon

«qilmishlari to‘g‘ri, fe’l-u raftori rost, tili chin, yetuk, ko‘zi va ko‘ngli boy, bilimli,

zakovatli, hushyor, yomonlarga misli bir olov» edi?

A) O‘gdulmish B) Kuntug‘di

C) Oyto‘ldi D) O‘zg‘urmish

67. Qadimgi turklarda vatan tushunchasi shu vatanga mansub xalq bilan

birga tasavvur etilgan bo‘lib, jumladan, «el» so‘zi qanday ma’nolarni

ifodalagan?

1) xalq; 2) mamlakat; 3) o‘lka;

4) davlat (saltanat); 5) yurt; 6) nodonlar ahli.

A) 1, 2, 3, 4, 5 B) 1, 2, 3, 4, 6

C) 2, 3, 5, 6 D) 1, 4, 5, 6

68. «Qutadg‘u bilig» asarining «Kuntug‘di elig Oyto‘ldiga adl sifatlarini

aytadi» qismida elig Oyto‘ldiga shakarni kim yeyishini aytadi?

A) ilm-ma’rifatli olim

B) oldin zulm ko‘rib, eligdan haq – adolat topgan odam

C) ota-onani rozi qilgan adam

D) eligning onasi

69. «Qutadg‘u bilig»da «el» so‘zining «kun» so‘zi bilan birga kelishi qaysi

tushunchalarga teng keladi?

A) «el-u xalq», «yurt», «mamlakat», «vatan»

B) «xalq», «o‘lka», «quyosh», «vatan»

C) «quyosh», «yurt», «mamlakat», «osmon»

D) «el-u xalq», «vatan», «yaxshilik», «ezgulik»

70. «Qutadg‘u bilig»da nechta yetakchi qahramon bor?

A) beshta B) ikkita

C) uchta D) to‘rtta

71. «Qutadg‘u bilig» asarining «Kuntug‘di elig Oyto‘ldiga adl sifatlarini

aytadi» qismida eligning so‘l tomonida nima bor edi?

A) urog‘un (dori) B) shakar (sharbat)

C) pichoq D) kursi

72. «Qutadg‘u bilig» asari qancha muddatda yozib tugatilgan?

A) 12 oyda B) 19 oyda

C) 15 oyda D) 18 oyda

73. «Qutadg‘u bilig» asarining umumiy hajmi qancha?

A) olti ming olti yuz bayt B) besh ming besh yuz bayt

C) to‘rt ming to‘rt yuz bayt D) uch ming uch yuz bayt

74 . «Qutadg‘u bilig» asarida qonun ustuvorligi, yurt osoyishtaligi va

farovonligini ta’minlagani bilan shuhrat qozongan podshoh kim?

A) O‘gdulmish B) Kuntug‘di

C) Oyto‘ldi D) O‘zg‘urmish

75. «Qutadg‘u bilig» asari qahramoni Kuntug‘di kim va nimaning ramzi?

A) elig – adolat ramzi B) elig – davlat ramzi

C) vazir – aql ramzi D) vazir – aql ramzi

76. «Qutadg‘u bilig» asaridagi eng faol qahramon qaysi?

A) O‘gdulmish B) Kuntug‘di

C) Oyto‘ldi D) O‘zg‘urmish

77. O‘zg‘urmish so‘zining ma’nosini toping.

A) hushyor qiluvchi, sergaklantiruvchi

B) aql bilan ziynatlangan

C) qanoat, ofiyat

D) zohid, sergak

78. «Qutadg‘u bilig» asaridan olingan quyidagi parcha qaysi qahramonga

tegishli?