11-Mavzu. O’zbekiston va jahon hamjamiyati Reja

Download 0,55 Mb.

Pdf ko'rish

bet	1/2
Sana	31.12.2021
Hajmi	0,55 Mb.
	#220443

1 2

Bog'liq
11 mavzu maruza

Tayanch iboralar

11-Mavzu. O’zbekiston va jahon hamjamiyati

Reja

Mustaqil O’zbekistonning tashqi siyosati asoslari va jahon hamjamiyatiga

qoshilishi

O’zbekistonning Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi davlatlari bilan aloqalari

Markaziy Osiyo davlatlari ortasida hamkorlik aloqalari

O’zbekistonning Osiyo mamlakatlari bilan O’zaro manfaatli aloqalari

O’zbekistonning AQSh va Yevropa mamlakatlari bilan hamkorligi

Tayanch iboralar:

XXI asr boshlari, xalqaro ahvol, tinchlikka havf soluvchi tahdidlar, “sovuq urush”

siyosati, O’zbekistonning geosiyosiy holati, tashqi siyosat tamoyillari, O’zbekiston

va BMT, O’zbekiston va UNESKO, tashqi iqtisodiy aloqalar, jahon hamjamiyati,

Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (YeXHT), Shanxay hamkorlik

tashkiloti, GUUAM, MDH, O’zbekiston va Markaziy Osiyo, O’zbekiston va Osiyo

mamlakatlari, O’zbekiston va AQSh, O’zbekiston va Yevropa Ittifoqi mamlakatlari.

1-masala: Mustaqil O’zbekistonning tashqi siyosati asoslari va jahon hamjamiyatiga

qoshilishi XXI asr bosagasida jahon taraqqiyotining mazmuni o’zgardi. Ilgari dunyo

ikki qutbli bo’lib, bir-biriga qarama-qarshi bolgan kuchlar nisbati ikki joyda – SSSR

va AQSh yetakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy

kuchlarning qolida edi. Dunyoning tinchligi va xavfsizlik tizimi shu ikki

sistemaning, ikki blokning O’zaro muholiflik muvo’zanatiga asoslangan edi.

Dunyoda “sovuq urush” siyosati hukmronlik qilardi. Butun dunyo yadro urushi xavfi

ostida yashardi. XX asrning 90-yillariga kelib sosialistik dunyoning yetakchisi

bolgan ulkan imperiya – SSSR parchalanib ketdi, Varshava Shartnomasi bloki

tarqalib ketdi. Birgina SSSRning parchalanishi natijasida 15 ta davlat, jumladan,

O’zbekiston davlati paydo bo’ldi. “Sovuq urush” siyosati barham topdi. Xalqaro

vaziyatning o’zgarishi jahon taraqqiyotining holatini tubdan o’zgartirib yubordi.

Endi dunyo kop qutbli bo’lib qoldi. Biroq dunyo hamon mort, murakkab muammoli

bo’lib turibdi. Dunyo tinchligiga tahdid soluvchi xavf-xatarlar, ziddiyatlar, ayniqsa,

xalqaro terrorizm, diniy ekstremizm, fundamentalizm xavfi saqlanib qoldi. Bugungi

kunda insoniyatning taqdiri, ijtimoiy taraqqiyot istiqbollari xalqaro munosabatlarga

bogliq bo’lib turibdi. Xalqaro maydondagi har bir siyosiy tangliq mojaro barcha

mamlakatlar xalqlari manfaatiga dahldor bo’lib qoldi. Shu bois O’zbekistonning

xalqaro maydonda olib borayotgan siyosatini, uning mamlakatimiz milliy

manfaatlariga javob beradigan strategik ustuvor yonalishlarini aniq belgilab olish

nihoyatda dolzarb masalalardan biriga aylandi. Shu maqsadda 2012 yil sentyabr

oyida qabul qilingan “O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati

konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi Qonunda belgilab berilgan prinsiplar

muhim voqyea bo’ldi. Bu prinsiplar quyidagilar: O’zbekistonning turli harbiy

bloklardan uzoq bolishi; o’zining suvereniteti va hududiy yaxlitligini himoya qilish

bo’yicha qatiy po’zisiyaga ega bolishi va o’z hududida xorijiy davlatlarning harbiy

bazalarini joylashtirilishiga yo’l qoymaslik; ochiq, izchil va faol tashqi siyosat olib

borish.

O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini qolga kiritishi Yosh

davlatimizni jahon hamjamiyatiga qoshilish uchun imkoniyat yaratdi. Shu bois

mamlakatimiz

rahbariyati

istiqlolning

dastlabki

kunlaridan

etiboran

O’zbekistonning milliy manfaatlariga mos keladigan puxta siyosiy yo’lini belgilash,

jahon hamjamiyatiga qoshilish, xorijiy mamlakatlar bilan aloqalar ornatish kabi

dolzarb masalalarni hal qilishga kirishdi. Istibdod davrida mamlakatimiz tola

mustaqil ravishda tashqi siyosat va diplomatik faoliyat yuritish, xorijiy davlatlar va

xalqaro nufuzli tashkilotlar bilan aloqalarni ornatish kabi huquqlardan mahrum

etilgan edi.

Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov o’zining “O’zbekistonning o’z istiqlol va

taraqqiyot yo’li” va boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish qoidalarini

nazariy va amaliy jihatdan asoslab berdi. O’zbekiston Respublikasi

Konstitusiyasining 17-moddasida Respublika mustaqil tashqi siyosiy faoliyatining

huquqiy asoslari, prinsiplari, maqsad va vazifalari o’zining qonuniy aksini topdi.

O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan

iborat:

•

mafkuraviy qarashlardan qati nazar hamkorlik uchun ochiqliq umuminsoniy

qadriyatlarga, tinchlik va havsizlikni saqlashga sodiqlik;

•

davlatlarning suveren tengligi va chegaralar dahsizligini hurmat qilish;

•

boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;

•

nizolarni tinch yo’l bilan hal qilish;

•

kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik;

•

inson huquqlari va erkinliklarini hurmatlash;

•

ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum

etirof etilgan qoidalari va normalarining ustuvorligi;

•

davlatning, xalqning oliy manfaatlari, faravonligi va havfsizligini taminlash

maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdostliklarga kirish va ulardan chiqish;

•

tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik;

•

davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va O’zaro manfaatdorliq davlat milliy

manfaatlarining ustunligi;

•

tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham kop tomonlama kelishuvlar

asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish hisobiga boshqasidan

uzoqlashmaslik.Istiqlolning dastlabki yillaridan boshlab O’zbekiston Respublikasi

tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini taminlab beruvchi davlat organlari

shakllantirildi. Tashqi ishlar vazirligi funksiyalari va faoliyatining yonalishlari

tubdan o’zgartirildi. 1991 yil sentyabrda O’zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy

faoliyat milliy banki tashkil etildi. 1992 yil 21-fevralda O’zbekiston Respublikasi

Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning “O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy

aloqalar vazirligini tashkil etish to’g’risida”gi Farmoni qabul qilindi. O’zbekiston

Respublikasi Prezidentining 2002 yil 21 oktyabrdagi “Tashqi iqtisodiy aloqalar

sohasida boshqaruv tizimini yanada erkinlashtirish va takomillashtirish

to’g’risida”gi Farmoniga asosan bu vazirlik O’zbekiston Respublikasi tashqi

iqtisodiy aloqalar agentligi etib qayta tashkil qilindi. 2005 yil iyul oyida O’zbekiston

Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar agentligi O’zbekiston Respublikasi tashqi

iqtisodiy aloqalar, investisiyalar va savdo vazirligi etib qayta tashkil qilindi.

O’zbekistonda tashqi savdo bilan shugullanuvchi firmalarning maxsus tizimi

shakllantirildi. Respublikada diplomatik ishlar uchun, xalqaro huquq va tashqi

iqtisodiy aloqalarda faoliyat yuritadigan mutaxassislar tayyorlash yo’lga qo’yildi.

O’zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda, uning jahon hamjamiyati

bilan integrasiyalashuvida xalqaro moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar – Xalqaro

valyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporasiyasi, Yevropa tiklanish va

taraqqiyot banki ham komaklashmoqda. O’zbekiston mustakil davlat maqomiga zga

bulgan dastlabki kunla-ridan xalqaro xamjamiyat bilan teng huquqli, suveren

xamkorlik olib borish yulidan bordi. Kiska tarixiy davr mobaynida mamlakat jaxon

xamjamiyatida uz urniga zga davlatga aylandi. O’zbekiston jahonning koplab

mamlakatlari va yirik xalkaro tashkilotlari bilan turli sohalarda xamkorlik qilib

kelmokda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev takidlaganlarideq

«Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Shanxay xamkorlik tashkiloti, Mustakil Davlatlar

Xamdustligi, Islom hamkorlik tashkiloti va boshka xalkaro tuzilmalar bilan faol

munosabatlar ornatilgan va ular bilan hamkorlik olib borish O’zbekistonning milliy

manfaatlariga xizmat qiladi». 2018 yil holatiga kora O’zbekistonni 180 ga yakin

davlat tan olgan. Ularning 134 tasi bilan diplomatik munosabatlar ornatilgan.

Toshkentda 45 ta davlatning elchixonalari, 9 ta faxriy konsulxona, 11 ta xalkaro

tashkilot, 5 ta xalkaro moliyaviy, 3 ta diplomatik mavkedagi savdo vakolatxonalari

faoliyat yuritmokda. O’zbekiston Respublikasining BMT bilan munosabatlarining

ornatilishi va rivojlanishi mustakdllik davri tarixining muhim sahifalaridan biridir.

O’zbekiston bu yiriq global tashkilot va uning ixtisoslashgan muassasalari bilan

xalkaro va mintakaviy xavfsizliq barkaror tarakqiyot, ijtimoiy-iktisodiy, ekologik

muammolar kabi ma-salalar yuzasidan O’zaro hamkorlik olib bormoqda.

Shuni alohida takidlash kerakki, zamonaviy xalkaro munosabatlar-da BMT uziga

xos uringa ega bulib, global darajadagi masalalarda muhim ahamiyatgaega. Mazkur

tashkilot butu n dun yodagi siyosiy vaziyatlardajahon mamlakatlari muammolarini

xalqaro hamjamiyatga olib chiqishda uziga xos minbar - «jaxrn uyi» vazifasini ham

bajaradi, 2017 yil «Ijtimoiy fikr» jamoatchilik markazi YuNESKO hamkorligida

«Yoshlar dunyo v a uzi haqida» mavzusida Toshkent, Samarkand, Farg’ona

viloyatlari ukuvchi Yoshlari urtasida surovnoma utkazadi. Ushbu surovnomada

ularga «Siz jamiyat hayotini boshkaradigan, Markaziy Osiyo mintaqasi aholisining

ijtimoiy muammolarini xal kila oladigan qanday institut yoki tuzil-malarni bilasiz?»,

degai savolga respondentlarning 19,5% BMT, 13,8% ShXT, 7,1% YuNESKO, 2,9%

YuNISEF, 66,2% bilmayman deb javob berishgan. «Siz jaxrn hamjamiyatidagi turli

muammolarni hal etishda asosiy urin tutadigan qanday tashkilotlarni bilasiz?»,

degan savolga Yoshlarning 67,1% BMT, 43,8% YuNESKO, 26,7% YuNISEF,

10,5% NATO, 3,3% ShXT, 2,9% Inson xukukdari umumjaxrn Deklarasiyasi, 20,5%

bilmayman deb javob berishgan.Kurinib turi bdi ki, Yoshlarning kupchiligi

mintakaviy va global muammolarni xal etishda asosiy tashkilot sifatida BMT va

uning tuzilmalarini kursatishgan. Bu esa BMTning boshqa xalqaro va mintakaviy

tashkilotlarga nisbatan kulami, axamiyati nixoyatda katta ekanligining bir dalili

sifatida tashkilot faoliyatini yanada rivojlantirishni ham talab qiladi.

O’zbekiston Respublikasi 1992 yil 2 mart kuni jaxon hamjamiyatining teng xukukli

azosi sifatida BMTga azo bo’ldi. O’zbekistonni BMTga qabul kilish to’g’risidagi

qaror BMT Bosh Assambleyasining46-sessiyasida yakdillik bilan makullash asosida

kabul kilindi. Shundan song 1993 yil 24 oktyabrda Toshkentda Xolid Malik boshchi-

ligida BMTning vakolatxonasi ish boshladi. Mazkur vakolatxona O’zbekistondagi

BMT tizimining ixtisoslashgan muassasalari va das-turlari faoliyatini

muvofiklashtiradi, O’zaro xamkorlik masalalari va mamlakatdagi isloxatlarga

ko’maklashadi.

BMT O’zbekistonga jahonda tinchlik va barkarorlik iqtisodiy va ijtimoiy

rivojlanish, madaniy va ilm-fan taraqqiyotining yorqin misolidagi tobora rivojlanib

borayotgan Yosh mamlakat sifatida qaraydi. Shu bois mazkur nufuzli tashkilot va

uning ixtisoslashgan muassasalari O’zbekiston bilan xamkorlikda turli xalkaro

anjumanlar tashkil etishdan manfaatdor. Bu esa O’zbekiston uchun tashkilot va

uning tuzilmalari bilan ko’p tomonlama hamkorlikni yanada mustahkamlash,

mustaqillik sharoitida erishilgan yutuqlarni, O’zbekiston tarixi, madaniyati, sanati

va boshqalarni jaxon miqyosida targib etish, global va mintakaviy muammolarga

birgalikda yechim topish imkoniyatini beradi.

O’zbekiston Respublikasining BMT bilan munosabatlarida 2016 yilning ikkinchi

yarmidan boshlab yangi tendensiyalar ko’zga tashlanib, O’zaro munosabatlarda

yangi boskich boshlandi. Jumladan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017

yil 7 fevralda qabul qilingan «O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish

buyicha Harakatlar strategiyasi tugrisida»gi Farmoni asosida mamlakat tashki

siyosati, jahonning rivojlangan mamlakatlari va xalkaro tashkilotlari bilan

hamkorligini yangi boskichga kotarishning «yo’l xaritasi» belgilab olindi.

«Harakatlar strategiyasi» O’zbekiston tashki siyosiy faoliyatida yangi omillar,

resurslar va O’zaro hamkorlikni yanada rivojlantirish, siyosiy va iktisodiy

diplomatik munosabatlarni chukurlashtirish uchun asos yaratdi. Xalqaro

ekspertlarning takidlashicha, Harakatlar strategiyasida belgilangan chora-tadbirlar

BMTning Barqaror rivojlanish maqsadlari global bilan uygundir. Harakatlar

strategiyasi - bu BMT Barkaror rivojlanish maqsadlarini amalga oshirish bo’yicha

O’zbekistonning yo’l xaritasidir. Shunga asosan, O’zbekiston tashki siyosiy

faoliyatida, jahonnning rivojlangan mamlakatlari va xalkaro tashkilotlari xususan,

BMT bilan munosabatlarida yangi sahifa ochildi.

2017 yil 19 sentyabrda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mir-ziyoyev

AKShda bulib, BMTning 72-sessiyasida nutk suzladi. Mazkur nutk O’zbekistonning

BMT doirasidagi xalkaro tashabbuslarida yangi tenden-siyalarni namoyon qildi.

O’zbekiston Prezidenti uz nutkida mamlakat ijtimoiy-iktisodiy, siyosiy v a madaniy

xayotidagi uzgarishlar xam da anik va asosli manbalarga ega bir nechta

tashabbuslarni ilgari surdi. Yani globallashuv va axborot kommunikasiya

texnologiyalari jadal rivojlanib borayotgan bugungi sharoitda Yoshlarga oid

siyosatni shakllantirish va amalga oshirishga karatilgan umumlashtirilgan xalkaro

xuku kiy xujjat - BMTning Yoshlar xukuklari to’g’risidagi xalkaro konvensiyasini

ishlab chikish, BMT Bosh Assambleyasining «Marifat va diniy bagrikenglik» deb

nomlangan maxsus rezolyusiyasini kabul kilish, BMT Xavfsizlik Kengashini

boskichma-boskich isloh kilish, kabi global xarakterdagi takliflari jaxrn

jamoatchiligida katta kizikish uygotdi. Xususan, O’zbekiston Prezidenta

Sh.Mirziyeyovning mazkur nutki mavjud muammolarga maxalliy, mintakaviy va

global darajada axamiyat qaratilib, ularning yechimiga pragmatik yondashilganligi

bilan aloxida ahamiyat kasb etdi.

O’zbekistonning Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi davlatlari bilan aloqalari

Xo’zirda jahonda turli xil xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar mavjud bo’lib, ularning

orasida Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi (MDH) o’ziga xos korinishga ega.1991 yil

8-dekabrda Minskda – Rossiya, Ukraina va Belorus rahbarlarining uchrashuvida

Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi (MDH) ni tuzish to’g’risida shartnoma imzoladilar.

Shartnomada1922 yil 30-dekabrda tashkil topgan SSSR tugatilganligi va Mustaqil

Davlatlar Hamdo’stligi (MDH) tashkil etilganligi rasman e’lon qilindi. 1991 yil 25-

dekabrda SSSR xalqaro huquq subyekti sifatida barham topdi va M.S.Gorbachyov

Bosh kotib va Prezident lavo’zimlaridan istefoga chiqdi.

1991 yil 21-dekabrda Almatida 11 davlat – Rossiya, Ukraina, Belorus, Qo’zogiston,

O’zbekiston, Qirgiziston, Tojikiston, Turkmaniston, O’zarbayjon, Armaniston,

Moldova davlatlari boshliqlarining Kengashida Belovejskoye Pushche shartnomasi

yuzasidan protokol imzolanib, “Teng huquqli va ahdlashayotgan oliy tomonlar”

maqomida MDH muassisi boldilar. Kengashda Almati Deklarasiyasi qabul qilindi.

1991-2001 yillarda MDH davlatlari boshliqlarining 30 ga yaqin kengashi bo’lib,

ularda hammasi bo’lib iqtisodiy, ijtimoiy, harbiy-siyosiy, tashkiliy umumiy

sohalarga oid 1300 ga yaqin masalalar muhokama etilgan, tegishli 1400 dan ortiq

masalalar muhokama etilib tegishli normaviy, tavsifiy hujjatlar, bitimlar,

shartnomalar imzolangan. MDHda hamjihatlikni mustahkamlash va rivojlantirish

jarayoni davom etmoqda, yilda bir necha bor sammitlar otkazilib kelinmoqda. 2000

yilning o’zida Moskvada ikki marta, yani 24-25-yanvar hamda 21-iyun kunlari

MDH davlat boshliqlarining sammiti bo’lib o’tdi. 2001 yil 29-30-noyabr kunlari

Moskvada MDH tashkil etilgan kunning 10 yilligiga bagishlangan yubiley sammiti

bo’lib o’tdi. Sammitda MDH tuzilganligining 10 yilligi munosabati bilan Bayonot

imzolandi. Sammit qatnashchilari Afgoniston voqyealari to’g’risida ham Bayonot

imzoladilar. 2004 yil sentyabr Astanada bo’lib otgan MDH sammitida

hamdostlikning strukturasini o’zgartirish masalasi korildi. Sammitda terrorizmga

qarshi kurash borasida MDXning “Xavfsizlik kengashi”ni tuzishga qaror qilindi.

Shu bilan bir qatorda MDH azolari hamdostlikning boshqa yo’llarini topmoqdalar.

MDH doirasida bir necha xalqaro tashkilotlar vujudga keldiki, ularning faoliyati

umumiy maqsadlar va muammolarga qaratildi. Bunga Kollektiv xavfsizlik

to’g’risidagi shartnoma tashkiloti (ODKB) va Yevrosiyo Iqtisodiy Hamjamiyati

(YevrAzES)ni misol qilish mumkin.

1992-yil 20-martda Kiyev shahrida O’zbekiston Respublikasi bilan Rossiya

Federasiyasi ortasida diplomatik munosabatlar ornatish to’g’risida Protokol

imzolangan bolsa,1992-yil 5-mayda Moskvada O’zbekiston Respublikasi bilan

Rossiya Federasiyasi ortasida davlatlararo munosabatlar asoslari to’g’risidagi

Shartnoma imzolandi,1992-yil 22-iyulda esa Toshkentda Rossiya Federasiyasi Bosh

vaziri A.Shoxin boshchiligidagi Rossiya Federasiyasi va O’zbekiston

delegasiyalarining muzokaralari bo’lib o’tdi. Muzokaralar yakunida O’zbekiston

Rossiya munosabatlarni rivojlantirishga aloqador qoshma axborot imzolangan edi.

1993-yil 26-may kuni I.A.Karimov “Trud” gazetasi muxbirlarining savollariga

qaytargan javoblarida Rossiyaga munosabatini bildirib, quyidagilarni takidladi:

"Rossiya biz uchun suv va havodek zarur. Men rejalashtirish idoralarida kop yillar

ishlaganman. Aloqalarimiz naqadar kengligini bilaman.Ma’naviy yaqinligimiz ham

juda muhim. Rossiyaning kelajagi buyuk. Azaldan buyuk davlat bo’lib kelgan, tarix

uning o’rnini ana shunday belgilab qoygan".

Ikki mamlakat ortasida iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, parlamentlararo, samolyotso’zlik

va madaniyat sohalarida teng huquqli va O’zaro manfaatli hamkorlik yo’lga qoyila

boshlandi.

O’zbekiston Respublikasi va Rossiya Federasiyasi ortasidagi iqtisodiy hamkorlik

alohida ahamiyatga ega bo’lib mamalakatlarimiz ortasida bu sohani rivojlantirishga

oid bir qator amaliy qadamlar tashlandi.

2004 yilda ikki mamlakat ortasida mahsulot ayirboshlash 2003 yilga nmsbatan 42,9

foizga oshib, 1641,9 mln AQSh dollarini tashkil etdi. O’zbekistondan Rossiya

Federasiyasiga eksport hajmi 57,8 foizga oshib, 724,8 mln AQSh dollarini tashkil

etdi, Rossiyadan imtort esa 33,7 foizga kopayib, 917,1 mln AQSh dollarini tashkit

qildi.

2004 yilda savdodagi ijobiy savdo tufayli 2003 yildagi salbiy saldoni qariyb 38 mln

AQSh dollari miqdorida qisqartirilishiga erishildi. 2004 yilda eksport tarkibi asosan

xizmatlar (koproq energo’zaxiralarni, yo’lovchilarni tashish, temiryo’l orqali

mahsulot tashish) 25,9 foizni yoki 187,5 mln AQSh dollarini, energo’zaxiralar - 17,7

foiz yoki 128,6 mln AQSh dollari, paxta tolasi - 10,1 foiz yoki 72,3 mln AQSh

dollari, qayta ishlangan meva va yongoq - 2,8 foiz yoki 20,4 mln AQSh dollari, qayta

ishlangan sabzavot va boshqa osimliklar - 2,1 foiz yoki 15,0 mln AQSh dollari, mato

va jun mahsulotlar - 1,8 foiz yoki 13,1 mln AQSh dollari, elektr mashinalar va

asbob-uskuna - 1,8 foiz yoki 12,7 mdn AQSh dollari, gtaxta va notoqima materiallar

- 1,6 yoki 11.2 mln AQSh dollarini tashkil etgan.

Import tarkibi esa kuyidagicha boldi: qora metall va ulardan ish-langan mahsulot -

24,6 yoki 225,8 mln AQSh dollari, mexanik asbob-uskuna — 13,7 yoki 125,8 mln

AQSh dollari, yogoch va yogoch mahsulotlari -9,8 fosh yoki 89,8 mln AQSh dollari,

xyumatlar — 6,2 foiz yoki 56,4 mln AQSh dollari, elekgr mashina va asbob-uskuna

— 6,0 foiz yoki 54,6 shn AQSh dollari, yerda yuradigan transport vositalari - 4,9

foiz yoki 44,99 mln AQSh dollari, kauchuk va rezina mahsulotlari - 4,0 yoki 37,0

mln AQSh dollari, farmasevtika mahsulotlari - 3,9 foiz yoki 35,7 mln AQSh dollari,

optik pribor va apparatlar - - 3,1 foiz yoki 28,2 mln AQSh dollari, plastmassa va

ulardan ishlab chikrrshgan mahsulot -2,7 foiz yoki 25,0 mln AQSh dollarini tashkil

etgan.

O’zaro savdodagi eksport va import tarkibi asosan mahalliy ishlab chiqaruvchilar

uchun raqobat qilmaydigan mahsulotlardan tashkil topgan (odatda ichki Bozorlarda

talab yuqori bolgan avtomobillar bundan mustasno).

Yuqoridagilardan xulosa qilib, ikki tomonlama savdo istiqbolda savdo tosiklariga

yo’l qoymaydigan O’zaro manfaatli asosda amalga oshirilayotganini qayd etish

mumkin.Mamlakatimizda Rossiya sarmoyasining ishtirokida tashkil etilgan

korxonalar hamda Rossiya kompaniya va firmalarining akkredetasiya qilingan

vakolatxonalari soni kopayib bormokda. Masalan, 2003 yilda Rossiya sarmoyasi

ishtirokida mamlakatimizda 309 ta korxona faoliyat yuritgan bolsa, 2004 yilda ularni

soni 390 taga yetgan. Ulardan 54 foizi Rossiya investisiyasi asosida faoliyat yuri-

tadi, 295 tasi esa qoshma korxonalardir.

Rossiya sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan korxonalarning nizom jamgarmasi 88,5

mln AQSh dollarini tashkil etgan. 2004 yil natijalariga kora ushbu korxonalarning

tashqi saddo ayirboshlash korsatkichi 81,8 mln AQSh dollarini, 2005 yilning

avgustiga qadar esa bu korsatkich 76,5 mln AQSh dollarini tashkil qildi (yani 2004

yilning shu davriga nisbatan osish 1,7 barobar ortiq bolgan). O’zbekiston

mintaqalari nuqtai nazaridan olinadigan bolsa, faoliyat yuritayotgan korxonalar

asosan Toshkent shahri, Toshkent, Samarqand, Buxoro, Andijon hamda Farg’ona

viloyatlari ulushiga togri keladi. Mazkur korxonapar faoliyatining asosiy

yonalishlari quyidagi sohalarni qamrab oladi: o’ziq-ovqat, tekstil, yogochni qayta

ishlash, kimyo-farmasevtika, metallurgiya, mashinaso’zliq avtomobilso’zliq

yoqilgi-energetika, qishloq xojaligi hamda O’zbekiston iqtisodiyotining boshqa

tarmoqdarida birgalikda mahsulot ishlab chiqarish, savdo vositachilik faoliyati.

Keyingi vaqtda qishloq xojalik mahsulotlarini qayta ishlash so-hasida kooperasiyani

mustahkamlash jarayonlari ko’zga tashlanmoqsa. Ayni paytda bu sohada

"Baltimor", "Cherkizovo" va boshqa mashhur Rossiya komianiyalari bilan tashkil

etilgan toqqizta qoshma korxona faoliyat yuritmoqda. "Bim Bill Dan" kompaniyasi

"Toshkentsut" birlashmasining 77 foiz aksiyasini sotib olish to’g’risidagi shart-

nomani imzolab, sut mahsulotlari va meva sharbatini ishlab chiqa-rishga 20 mln

AQSh dollari mikdorida investisiya kiritishni moljallamoqda.

2004 yil oktyabrda Moskva shahrida Rossiya Federasiyasi va O’zbekiston

Respublikasi ortasida iqtisodiy hamkorlik bo’yicha hukumatlararo komissiyaning

yettinchi majlisi bo’lib o’tdi. Uni Rossiya tomonidan Sanoat bo’yicha federal

agentlik rahbari Boris AlYoshin, O’zbekiston tomonidan O’zbekiston Respublikasi

Bosh vaziri orinbosari Otkir Sultonov boshqardi.

Bu uchrashuvi natijasida ikki tomonlama protokol imzolandi. Shuningdeq

O’zbekiston Milliy Banki tomonidan "Osiyo invest bank"ka sarmoyaviy loyihalarni

moliyalashtirish va O’zbekistondan Rossiyaga eksportni ragbatlantirish uchun 60

million dollar miqdorida kredit linyasi ochish to’g’risida, "O’zbekneftgaz" va

"Lukoil Oversis Xolding" kompaniyalari ortasida o’zbek konlarini o’zlashtirishda

mahsulot taqsimoti to’g’risida bitimlar qabul qilingandi.

2005 yil 11 oktyabrda esa O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom

Karimov Oqsaroyda Rossiya Federasiyasining Sanoat bo’yicha federal agentlik

rahbari Boris AlYoshinni qabul qildi. Uchrashuvda O’zbekiston bilan Rossiya

ortasidagi savdo iqtisodiy hamkorlikni yanada rivojlantirish bilan bogliq masalalar

yuzasidan fikr almashildi. 2005 yil 2 dekabr kuni mamalakatimizga Rossiya

Federasiyasining "RUSAL" kompaniyasi direktorlar kengashi raisi Oleg

Deripaskani tashrif buyurdi. "RUSAL" kompaniyasi 2000 yilda tashkil topgan

bo’lib alyuminiy ishlab chiqarish bo’yicha jahondagi kuchli uchlikka kiruvchi

yagona yagona xususiy sanoat majmuidir. Dunyoda ishlab chiqaradigan

alyuminiyning on foizi "RUSAL" hissasiga togri keladi.kompaniya o’z faoliyati

davomida 2004 yilgi malumotlarga kora 12,7 million tonna alyumini oksidi 12,6

million tonna xomaki ishlov berilgan alyuminiy xomashyosini ishlab chiqargan.

Tojikistonda faoliyat olib borayotgan alyuminiy zavodidan atmosferaga zaharli

moddalar chiqariladi va mamalaktimizning janubiy viloyati, viloyati Surxandaryo

aholisi ham shundan aziyat chekmoqda.Oleg Derepaska tashrif doirasida

Surxandaryoda ham bolgandi. Uchrashuvda O’zbekiston korxonalari bilan

"RUSAL" ortasidagi aloqalarga oid masalalar yuzasidan fikr almashilgandi.

Rossiya Federasiyasida "O’zbekiston" savdo uyining ochilishi ikki mamlakat

ortasida savdo-iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlash yo’lidagi muqim qadam

bo’ldi. 2005 yilning 19 dekabrida Toshkentda Rus Savdo uyining ochilishi marosimi

bo’lib o’tdi. Uning asosiy faoliyati RF Sibir mintaqasining iqtisodiy salohiyatini

O’zbe-kistondan keltirilayotgan mahsulotlar bilan O’zaro manfaatli jihatlarini

namoyish etishdir

2007 yilda Rossiyalik sarmoyadorlar bilan hamkorlikda tashkil qilingan qoshma

korxonalar soni tort yuz yellikdan o’shadi, Rossiyada esa O’zbekiston sarmoyasi

bilan tuzilgan korxonalar 284 tani tashkil etgan. 2007 yilda O’zbekistonda 132 ta

Rossiya firma va kompaniyalari o’z vakolatxonalarini ochganlar.Jumladan, "Vim

Bil-Dan-Toshkent

(sut

mahsulotlari),

"Petromaruzgaz"

(kimyoviy

mahsulotlar),"Baltimor-Chelak" (konserva), "Elimpeks"(toqimachilik) kabi

korxonalar faoliyat olib bormoqda. 2007 yil 14 may kuni Toshkent shahridagi

Xalqaro hamkorlik markazida O’zbekiston Rossiya biznes forumi bo’lib o’tdi.

Mazkur forumga ishtirok etgan Rossiya delegasiya safida toqsonga yaqin federal va

mintaqaviy miqyosdagi firma va kompaniya vakillari ishtirok etishdi.

Toshkentda 2008 yil fevral oyida Rossiyaning blok-konteyner shaklidagi mamuriy

inshootlar,yotoqxona

oshxonalarni

loyihalash

qurish,neft-

gaz,oltinqazish,shuningdektog-kon sanoati uchun yuqori texnologiyalar ishlab

chiqarish bilan shugullanuvchi yirik kompaniyalaridan biri "Ribinskkompleks"

moliya sanoat kompaniyasi" yopiq aksionerlik jamiyatining taqdimot marosimi

bo’lib o’tdi.2008 yil 5-6 fevral kunlarida O’zbekiston Respublikasi Birinchi

Prezidenti Islom Karimov rasmiy tashrif bilan Rossiya Federasiyasida

bo’ldi.Mazkur tashrif O’zbekiston Respublikasi va Rossiya Federasiyasi

Prezidentlarining qoshma bayonoti, O’zbekiston Respublikasi hukumati bilan

Rossiya Federasiyasihukumati ortasida 2008-2012 yillarga moljallangan iqtisodiy

hamkorlik hamda Aviaso’zlik sohasida hamkorlik to’g’risidagi bitim, O’zbekiston

Respublikasi tashqi ishlar vazirligi bilan Rossiya Federasiyasi tashqi ishlar vazirligi

ortasida 2008 yilga moljallangan hamkorlik imzolandi bilan ahamiyatlidir. Rossiya

Federasiyasi Prezidenti V.Putin mazkur tashrif yuzasidan quyidagicha fikr bildirdi:

"O’zaro tovar ayriboshlash kolami tobora kengaymoqda O’zbekistonga eksportning

uchdan bir qismi, O’zbekistondan importning qaryib yarmini sanoat mahsulotlari

tashkil etayotir.Biz O’zbekistonni Markaziy Osiyodagi eng muhim strategik

sheriklardan deb dilamiz".

2003 yil 22 iyul kuni O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov

Oqsaroy qarorgohida Rossiyaning «Gazprom» ochiq turdagi aksiyanerlik jamiyati

boshqaruv raisi Aleksey Millerni qabul qildi. 2002 yil dekabrda "O’zbekneftgaz"

milliy holding kompaniyasi bilan "Gazprom" ortasida "Gaz sohasida strategik

hamkorlik to’g’risidagi bitim"imzolangan edi. Shu kelishuv doirasida 2003 yil may

oyidan O’zbekiston tabiiy gazining eksporti boshlangandi. Mazkur uchrashuvda

Islom Karimov "Ushbu hujjat "Gazpram" bilan yangicha munosabatlarimizga tamal

toshini qoydi", - deb takidlagan edi.

2004 yilning 14 aprelida O’zbekneftgaz" milliy holding kompaniyasi bilan

"Gazprom" ga qarashli "Zarubejneftgaz" yopiq aksionerlik jamiyati ortasida

Shahpaxta konini o’zlashtirishning yakuniga yakuniga yetkazish loyihasi bo’yicha

Mahsulot taqsimoti to’g’risidagi bitimga imzo chekildi.2004 yilning ikkinchi

yarmida kondan gaz olish qayta yo’lga qo’yildi,kompressor stansiyalarning qurilishi

va infratuzilmani yangilash ishlari tugallandi.Buning natijasida 2004 yilda 200

millin kub metr gaz qazib olindi.

2003 yilning sentyabrdan 2004 yilning iyuligacha bolgan mudatda "Gazprom oquv

markazida 9000 nafar O’zbekistonlik mutaxassislar malaka oshirilishi kelishib

olindi."

2014-yilning 10-dekabrida Rossiya Federasiyasi Prezidenti V.Putinning

O’zbekistonga rasmiy tashrifi bo’lib o’tdi. Ushbu tashrifga binoan Sh. Mirziyoyev

2017 yil 4-5 aprel kunlari RF ga tashrif buyurdi. Ushbu tashrifda ikki mamlakat

Prezidentlari mamlakatlar ortasida turizm, neft vd gaz sohasida O’zaro manfaatli

hamkorliq sogliqni saqlash, tibbiyot va fan sohasida 16 mld lik 50 dan ortiq

hujjatlarni imzoladi. 2017 yil O’zbekiston Respublikasi bilan RF ortasida diplomatik

musobatlar ornatilganiga 25 yil toldi. Ho’zirgi kunda mamlakatimizda Rossiyaning

64 ta firma va kompaniyalarning vakolatxonasi ochilgan. O’zbekistonda Rossiyalik

ishbilarmonlar bilan hamkorlikda 961 ta qoshma korxonalar faoliyat korsatmoqda.

O’zbekiston va Rossiya ortasida madaniy- gumanitar sohalarida O’zaro hamkorlik

izchil rivojlanmoqda. Adabiyot va sanat uygunligini biz Moskva shahrida buyuk

o’zbek shoiri, mutafakkir Alisher Navoiyga, Toshkent shahrida esa Pushkin

haykalini ornatilganligidan bilishimiz mumkin. Ikki mamlakat ortasida qishloq

xojaligi sohasidagi tovar ayrboshlash 2019 yilda 20 % osib 398 mln ga yetdi.

O’zarbayjon Respublikasi bilan O’zbekiston Respublikasi ortasidagi munosabatlar

strategik sheriklik darajasiga ko’tarilgan.1991-yildan buyon O’zbekiston

Respublikasi Prezidenti O’zarbayjonga 3 marotaba va O’zarbayjon Prezidenti

O’zbekistonga 3 marotaba tashrif buyurgan. Mazkur tashriflar chogida ikki davlat

ortasidagi hamkorlik munosabatlarini sifat jihatdan yanada yuqori pogonaga

kotarishga xizmat qiladigan muhim kelishuvlarga erishildi. Xususan, atrof-muhitni

muhofaza qilish, informasion va kommunikasion texnologiyalar, temir yo’l

transporti, soliq, maxfiy malumotlar daxlsizligini taminlash sohalarida hamkorlikka

oid, shuningdeq gumanitar, savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy aloqalarni

rivojlantirishga doir qator hujjatlar imzolandi.

O’zaro tovar aylanmasi hajmi 2016-yil yakunlari bo’yicha 21,2 million AQSh

dollarini tashkil etdi.

Ukraina ham O’zbekiston Respublikasining yetakchi tashqi iqtisodiy sheriklaridan

sanaladi. O’zbekiston bilan Ukraina ortasidagi ikki tomonlama munosabatlar

mustahkam huquqiy asosga ega bo’lib, turli sohalardagi hamkorlikni tartibga

soluvchi 142 shartnoma, bitim va boshqa hujjatlardan iborat.

1991-yildan buyon O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Ukrainaga 6 marotaba

tashrif buyurgan va Ukraina Prezidenti O’zbekistonga 4 marotaba tashrif buyurgan.

1994 yili Ukraina Prezidenti L.Kuchma davlat tashrifi bilan O’zbekistonga keldi.

Davlat rahbarlari ortasidagi O’zaro muloqotda iqtisodiy hamkorliq transport, sanoat,

qishloq xojaligi, fan-texnika taraqqiyotidagi yutuqlarda O’zaro xamkorlik olib

borish bo’yicha tuzilgan bitimlarni amalga oshirish asosiy orin egalladi. O’z

navbatida O’zbekiston Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ham Ukrainaga uch

marotaba safar qildi. Bu ikki davlat ortasidagi aloqalar xo’zirgi kunda ham rivojlanib

bormoqda. O’zbekiston Ukrainaga rangli metall, gazlama va boshqa turdagi

mahsulotlarni yetkazib berayotgan bolsa, Ukrainadan O’zbekistonga texnika asbob-

uskunalari, ayrim o’ziq-ovqat mahsulotlari yetkazib berilmoqda. Bugungi kunda

O’zbekistonda 20 dan ortiq O’zbekston –Ukraina qoshma korxonalari ishlab turibdi.

O’zaro tovar aylanmasi hajmi 2016-yil yakunlari bo’yicha qariyb 254,1 million

AQSh dollarini tashkil etdi. O’zbekiston Respublikasi Belarus Respublikasi bilan

har tomonlama hamkorlikni mustahkamlashga alohida etibor qaratadi.

Mamlakatlarimiz iqtisodiyoti bir-birini toldiradi. Songgi ikki yilda Toshkent va

Minskda Hukumatlararo komissiyaning (HK) ikkita yigilishi bo’lib o’tdi.

O’zbekiston Respublikasi bilan Belarus Respublikasi ortasida 2008-2017-yillarga

moljallangan iqtisodiy hamkorlik to’g’risidagi shartnoma va uning ijrosi yuzasidan

Dastur imzolangan. O’zbekiston va Belarus hukumatlari ortasida jinoyatchilikka

qarshi kurash, Favqulodda vaziyatlar vazirliklari ortasida favqulodda vaziyatlarning

oldini olish va oqibatlarini bartaraf etishda hamkorlik to’g’risidagi hujjatlar

imzolangan.

1994-yil dekabrda Belarus Respublikasi Prezidenti A.Lukashenkoning

O’zbekistonga rasmiy tashrifi amalga oshirilgan.

2015-yil 11-12-mart kunlari Toshkent shahrida O’zbekiston Respublikasi hamda

Belarus Respublikasi ortasida ikki tomonlama hamkorlik bo’yicha Hukumatlararo

qoshma komissiya uchinchi majlisi bo’lib o’tdi.

MDH mamlakatlari boshliqlari majlisi doirasida Minsk shahrida 2014-yil oktyabrida

O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov va Belarus Respublikasi

Prezidenti A.Lukashenko uchrashishdi. Uchrashuvda ikki tomonlama hamkorlikni

rivojalantirishning asosiy masalalari muhokama qilindi.

O’zaro tovar aylanmasi hajmi 2016-yil yakunlari bo’yicha qariyb 113,4 million

AQSh dollarini tashkil etdi. Gruziya O’zbekistonning eng muhim tashqi iqtisodiy

hamkorlaridan biri hisoblanadi. Ikki mamlakat ortasidagi munosabatlarni tartibga

soluvchi asosiy hujjat – 1995-yilning 4-sentyabrida O’zbekiston va Gruziya ortasida

imzolangan dostlik va hamkorlik to’g’risidagi kelishuv hisoblanadi. Ikki

tomonlama savdo-iqtisodiy munosabatlarni iqtisodiy hamkorlik bo’yicha o’zbek-

gruzin Qoshma komisiyasi tartibga soladi. 2014-yilning 20- oktyabrida Toshkent

shahrida mazkur komisiyaning navbatdagi yetinchi yigilishi bo’lib o’tdi.

2016-yil yakunlari boicha ikki davlat ortasidagi umumiy tovar aylanmasi hajmi 90,8

million AQSh dollarini tashkil etdi.

Yuqorida etirof etilgan uchrashuvlar, siyosiy, iqtisodiy, madaniy sohada amalga

oshirilgan hamkorlik O’zbekistonning MDH davlatlari bilan har tomonlama

aloqalarini yanada mustahkamladi.

Markaziy Osiyo davlatlari ortasida hamkorlik aloqalari

O’zbekiston tashqi siyosatining ustuvor yonalishlaridan biri Markaziy Osiyodagi

yangi mustaqil davlatlar – Qo’zogiston, Qirgiziston, Tojikiston, Turkmaniston bilan

hamkorliq dostlik aloqalarini mustahkamlashga qaratilgan. Markaziy Osiyodagi

beshta davlat ortasida oxshash jihatlar kop. Tariximiz, madaniyatimiz, tilimiz,

dilimizning birligi, tomirlarimizning tutashib ketganligi bu mamlakat xalqlarini bir-

biriga yanada yaqinlashtirish zaminidir.

O’zbekiston Respublikasining tashqi aloqalarida, Markaziy Osiyo davlatlari bilan

hamkorlikni yo’lga qoyishida Markaziy Osiyo Hamkorlik (MOH) tashkiloti muhim

ahamiyat kasb etadi. Bu tashkilot 1994 yil iyul oyi boshida O’zbekiston,

Qo’zogiston, Qirgiziston Prezidentlarining Almati shahrida bo’lib otgan uchrashuvi

asosida tashkil topgan Markaziy Osiyo Iqtisodiy Hamjamiyati (MOIH) zaminida

2002 yil 28-fevralda tashkil topgan. 2002 yil 28-fevral kuni Almati shahrida

Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining uchrashuvi bo’lib otadi. Muzokaralarning

yakunlari bo’yicha prezidentlar Markaziy Osiyo Hamkorlik (MOH) tashkilotini tasis

etish to’g’risidagi shartnomani imzolaydilar. Tashkilotning raisi etib I.A.Karimov

saylanadi. Bu tashkilot endi iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirish bilan birga

siyosiy-ijtimoiy, madaniy texnikaviy va boshqa aloqa turlarini kengaytirish

masalalari bilan shugullanadigan bo’ldi. MOH tashkilotining tashkil etilishi, uning

azolari bolgan O’zbekiston, Qo’zogiston, Qirgiziston, Tojikiston ortasidagi O’zaro

manfaatli aloqalarni yanada kuchayishida muhim ahamiyat kasb etdi.

Mustaqil O’zbekiston Respublikasining Markaziy Osiyodagi mustaqil davlatlar

bilan aloqalarida Qo’zogiston Respublikasi bilan yo’lga qo’yilgan kop tomonlama

O’zaro manfaatli aloqalari katta ahamiyatga ega. O’zbekistonning Qo’zogiston bilan

ikki tomonlama munosabatlari 1992 yil 24-iyunda imzolangan O’zbekiston bilan

Qo’zogiston ortasida dostlik va hamkorlik to’g’risidagi shartnoma asosida

mustahkamlanib bormoqda. Qo’zogiston va O’zbekiston Prezidentlari

N.Nazarboyev va I.A.Karimovlarning 1994 yil 10-12-yanvardagi Toshkentdagi

rasmiy uchrashuvida ikki respublika ortasida tovarlar, xizmatlar, sarmoyalar va

ishchi kuchlarini erkin otib turishini nazarda tutuvchi hamda O’zaro kelishilgan

kredit, hisob-kitob, byudjet, soliq, narh boj va valyuta siyosatini taminlash

to’g’risidagi shartnoma imzolandi. 1998 yil 31-oktyabrda O’zbekiston bilan

Qo’zogiston ortasida abadiy dostlik shartnomasi imzolandi.

O’zbekiston va Qo’zogiston Prezidentlarining 2000 yil 20-21-aprelda Toshkentda

ikki davlat chegaralarini aniq belgilashga bagishlangan uchrashuvi bo’ldi.

Uchrashuv yakunida “O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov va

Qo’zogiston Respublikasi Prezidenti N.Nazarboyevning qoshma bayonoti”

imzolandi. 2001 yil 17 noyabr kuni O’zbekiston Respublikasi Prezidenti

I.A.Karimov rasmiy tashrif bilan Qo’zogistonda bo’ldi. Ikki davlat Prezidentlari

O’zbekiston-Qo’zogiston davlat chegarasi to’g’risida shartnomani imzoladilar.

2440 km uzunlikdagi chegaraning 96 foizi belgilab olindi. Qolgan qismi kelishuv

asosida belgilashga kelishildi. 2002 yil 9-sentyabrda Prezidentlar N.Nazarboyev va

I.A.Karimovlar Ostona shahridagi uchrashuvida “O’zbekiston-Qo’zogiston davlat

chegaralarining alohida uchastkalari to’g’risida bitim” imzolandi. Ikki davlat

ortasidagi chegaraga oid masalaar huquqiy jihatdan o’z yechimini topdi.

O’zbekiston va Qo’zogiston ortasida iqtisodiy aloqalar rivojlanib bordi. 2002

yilning birinchi yarmida ikki mamlakat ortasidagi tovar ayirboshlash hajmi 124

million AQSh dollarini tashkil etdi. 2002 yilda O’zbekistonda 38 ta o’zbek-qo’zoq

qoshma korxonasi, Qo’zogistonda 92 ta o’zbek-qo’zoq qoshma korxonasi faoliyat

yuritdi. Ijtimoiy sohada ikki davlat ortasidagi munosabatlar ham kengayib bordi.

1994 yilda O’zbekistonda Qo’zogiston kunlari otkazildi, madaniy aloqalar ananaviy

tus oldi. O’zbekiston Yo’zuvchilar uyushmasi qoshida qo’zoq adabiyoti Kengashi,

1992 yildan boshlab qo’zoq tilida “Nurli jol” respublika gazetasi nashr qilina

boshlandi.

2017 yil 23-24 mart kunlari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev

Qo’zogiston Respublikasi N. Nazarboyev taklifiga binoan Qo’zogistpn

Respublikasida bo’ldi. Uchrashuvda Afgoniston muammosi, uni tinch yo’l bilan hal

etish zarurligi, transchegaraviy daryo’lar suvlaridan oqilona foydalanisjh, siyosiy

savdo-sotiq masalalari muhokama qilindi. O’zbekistonda ho’zirgi kunda

Qo’zogiston kapitali ishtirokida 230 dan ortiq, Qo’zogistonda O’zbekistonlik

ishbilarmonlar bilan hamkorlikda 130 dan ortiq korxonalar faoliyat korsatmoqda.

Toshkent Samarqandni boglovchi Maxtaral tumanidan otuvchi avtomobil yo’lining

oichilishi, Toshkent- Olmata tezyurar poyezdi va ikki mamlakat ortasida avtobus

qatnovining yo’lga qoyilishi, hududlararo aloqalar savdo va turizm rivonlanishiga

xizmat qiladi.

O’zbekistonning Qirgiziston bilan ikki tomonlama hamkorligi O’zbekiston

Respublikasi bilan Qirgiziston Respublikasi ortasida Toshkentda 1992 yil 29-

sentyabrda imzolangan dostliq hamkorlik va O’zaro yordam haqida shartnoma

asosida yo’lga qo’yildi va rivojlandi. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti

I.A.Karimovning 1993 yil avgustda Qirgizistonga qilgan davlat tashrifi paytida ikki

mamlakat ortasida 1994-2000 yillarga moljallangan iqtisodiy integrasiyani

rivojlantirish to’g’risida Bayonot imzolandi. Bu hujjat ikkala respublikada ishlab

chiqilgan milliy dasturlarni muvofiqlashtirishga, xomashyo va ishchi kuchidan,

ilmiy salohiyatdan unumli foydalanishga qaratilgan. Ikki davlat ortasida turli

sohalarda hamkorlikni mustahkamlash haqida bitimlar imzolangan. 1994 yil 16-

yanvarda I.A.Karimov Qirgizistonda boldi, tovarlar, xizmatlar, sarmoyalar va ishchi

kuchlarini erkin otib yurishini nazarda tutuvchi hamda O’zaro kelishilgan savdo-

sotiq, byudjet, soliq, narh boj va valyuta siyosatini belgilovchi shartnomani

imzoladi. Bu hujjatlar asosida ikki respublika ortasida qardoshlik aloqalari, ikki

tomonlama hamkorlik rivojlanib bormoqda. 2000 yilda O’zbekistonda 22 ta o’zbek-

qirgiz qoshma korxonasi, Qirgizistonda 61 ta qirgiz-o’zbek qoshma korxonasi

faoliyat yuritdi.

Tojikistonda 1992-1996 yillarda davom etgan birodarkushlik urushi Tojikistonning

iqtisodiy taraqqiyotiga salbiy tasir etdi, uning qoshni mamlakatlar, shu jumladan,

O’zbekiston bilan hamkorligiga ham salbiy tasir etdi. O’zbekiston Respublikasi

Birinchi Prezidenti I.A.Karimov taklifiga binoan 1998 yil 4-yanvar kuni Tojikiston

Prezidenti Imomali Rahmonov O’zbekistonga amaliy tashrif bilan keldi. Ikki

mamlakat

rahbarlari

tashrif

yakunlari

bo’yicha

qoshma

axborot

imzoladilar.Uchrashuv paytida ikki davlat ortasida ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda

hamkorlik bo’yicha bitimlar imzolandi. O’zbekiston va Tojikiston munosabatlari

o’zining yangi mustahkamlanish va taraqqiyot davriga otdi. O’zbekiston bilan

Tojikiston ortasidagi tovar ayirboshlash hajmi 1997 yilda 50 million AQSh

dollaridan oshdi. 2000 yilda O’zbekistonda 15 ta o’zbek-tojik qoshma korxonasi,

Tojikistonda 3 ta o’zbek-tojik qoshma korxonasi faoliyat korsatdi.

Mustaqillik yillarida O’zbekiston va Turkmaniston Respublikalari ortasida ham

dostlik va ikki tomonlama hamkorlik aloqalari yo’lga qo’yildi va ho’zirgi davrda bu

hamkorlik rivojlanib bormoqda.

2017 yil 23-24 aprel kunlari Turkmaniston Prezidenti Gurbanguli

Berdimuhammedov davlat tashrifi bilan O’zbekistonda bo’ldi. Uchrashuvda ikki

mamalakat ortasida savdo uylari ochish, ishbilarmonlar kengashi tashkil etish,

transport, tranzit, qishloq xojaligi, fan texnika, sport va boshqa sohalarga doir 17 ta

hujjat imzolandi. Oliy oquv yurtlari ortasida, axboroyt komunikatsiyta sohasida 15

ta hujjat imzolandi. Toshkent shahrida turkman shoiri Maftunquliga atab kocha va

unga memoriy yodgorlik ochildi. Toshkent shahrida 10 gektar maydonni egallagan

Ashqabot saylgohi ochilib, unda Turkmaniston ramzi bolgan ahalteki otlarining

haykallari o’rnatildi.

O’zbekistonning Osiyo mamlakatlari bilan O’zaro manfaatli aloqalari

Mustaqil O’zbekiston birinchi navbatda Yaqin va Orta Sharq hamda arab

mamlakatlari bilan davlatlararo munosabatlar ornatish va rivojlantirishga kirishdi.

Turkiya O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini 1991 yil 16 dekabrda tan olgan.

Diplomatik aloqalar 1992 yil 4 martda ornatilib, shu yil aprel oyida Turkiyaning

Toshkentda elchixonasi ochilgan. 1993 yil may oyidan Anqarada O’zbekiston

elchixonasi faoliyat korsatib kelmoqda. O’zbekiston Respublikasi Birinchi

Prezidenti I.A.Karimov 4 marotaba Turkiyaga tashrif buyurgan (1991, 1994, 1997

va 1998 yy.).

2017 yil 25-26 oktyabr kunlari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti

Sh.M.Mirziyoyevning Turkiya Respublikasiga davlat tashrifi amalga oshirildi.

Turkiya prezidentlari T.O’zal (1993y.), S.Demirel (1996y., 1996y., 1999y.), N.Sezer

(2000y.) R.Erdogan (2016y.), bosh vazirlari S.Demirel (1992y.), T.Chiller (1995y.),

M.Yilmaz (1998y.) va R.Erdogan (2003y.) O’zbekistonga rasmiy tashrif buyurgan.

O’zbekistonga Turkiya Tashqi ishlar vazirlari X.Chetin (1994y.), I.Jem (2000-

2001yy.), A.Davutoglu (2014y.), M.Chavushoglu (2017 va 2018yy.), Turkiyaga

O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri (2003y.) tashrif buyurgan. 2014 yil

avgust oyida O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri A.Komilov Anqara

shahrida o’tkazilgan Turkiya Prezidenti R.T.Erdoganning inaugurasiya marosimida

ishtirok etdi.

O’zbekiston va Turkiya tashqi ishlar vazirliklari

ortasida siyosiy

maslahatlashuvlarning 9 ta raundi o’tkazilgan (oxirgisi 2018 yil 20 martda Anqara

shahrida).

2017 yil 14 oktyabrda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Turkiya

Respublikasi Buyuk Millat Majlisi bilan hamkorlik bo’yicha parlamentlararo guruhi

tuzildi. Uning rahbari Oliy Majlis Senati raisining birinchi orinbosari S.Safoyev

hisoblanadi.

Turkiya O’zbekistonning yirik savdo-iqtisodiy hamkorlaridan biri hisoblanadi

(Rossiya, Xitoy va Qo’zogistondan keyin 4-orinda).2017-yil yakunlariga kora,

o’zbek-turk savdo aylanmasi hajmi 1,5 milliard AQSh dollarini tashkil etdi.

1991 yil 16-19-dekabr kunlari I.A.Karimov boshliq O’zbekiston davlat delegasiyasi

Turkiyada bo’ldi. Safar chogida O’zbekiston Respublikasi bilan Turkiya jumhuriyati

ortasida davlatlararo munosabatlarning asoslari va maqsadlari to’g’risida shartnoma,

konsullik vakolatxonalarini ayirboshlash to’g’risida Protokol imzolandi. Shu bilan

bir qatorda safar chogida iqtisodiyot, savdo, madaniyat, fan, ta’lim, sogliqni saqlash,

sport va turizm, transport va kommunikasiyalar bo’yicha hamkorlik qilish haqida

bitim, protokol va hujjatlar imzolandi. O’zbekiston bilan Turkiya ortasidagi

munosabatlar keyingi yillarda ancha kengaydi.1992 yil 28-aprel kuni O’zbekistonda

Turkiya elchixonasi, Turkiyada esa O’zbekiston elchixonasi ochildi va faoliyat

yuritmoqda. Ikki davlat ortasida hamkorlik gazlama va tayyor kiyim-kechak ishlab

chiqarish, qishloq xojalik mahsulotlarini qayta ishlash, qoshma korxonalar qurish,

kadrlar tayyorlash, turizmni rivojlantirish va boshqa sohalarda amaliy natijalar

bermoqda. O’zbekistonda Turkiya sarmoyadorlari ishtirokida 200 dan ortiq qoshma

korxonalar barpo etildi. Ikki mamalakat ortasidagi O’zaro tovar ayirboshlash hajmi

1992 yilda 75 million AQSh dollarini tashkil etgan bolsa, 1998 yilda 275 million

dollarga kopaydi.

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev 2017 yil 25-26 oktyabr kunlari

Turkiya Respublikasi Prezidenti Rejep Tayyip Erdugonning taklifiga binoan

Turkiya davlatiga tashrif buyurdi. Uchrashuvda ikki mamlakat ortasida savdo-

iqtisodiy, siyosiy, turizm, transport, logistika, madaniy- gumanitar va boshqa

sohalarda, jami 3.5 mld dollar hajmidagi 30 dan ortiq loyihalar bo’yicha bitimlar

imzolandi. Tashrif chogida ikki mamalakat ortasida tovar ayrboshlash hajmi 2020

yillarga borib 3-4 mld dollarga yetkazishga kelishuvga erishildi.

Pokiston Islom Respublikasi O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini 1991-yil 20

dekabrda tan oldi. Ikki mamlakat ortasida diplomatik munosabatlar 1992-yil 10-

mayda ornatilgan. Pokistonning Toshkentdagi Elchixonasi 1992-yilning iyun oyida

ochildi. O’zbekistonning Islomoboddagi Elchixonasi 1994-yil iyul oyidan boshlab

faoliyat korsatmoqda.1992-yil martidan 2001-yil oktyabriga qadar Karachi shahrida

O’zbekistonning Bosh konsulxonasi faoliyat yuritdi.O’zbekiston Respublikasining

Birinchi Presidenti Islom Karimov Pokistonga 1992-yilning avgusti va 2006-yilning

may oylarida tashrif buyurdi.Ho’zirgi vaqtga qadar quidagi ikki mamlakatlar

ortasida tashriflar bo’lib o’tdi; bosh vazir N.Sharif (1992-yil iyun), bosh vazir

B.Bhutto (1995-yil may va noyabr), president F.Legari (1996-yil oktyabr), president

P.Musharraf (2005 yil mart), bosh vazir Sh.Aziz (2007-yil mart), bosh vazir

Y.Giloniy (2011-yil mart), bosh vazir N.Sharif (2015-yil noyabr).2010-yil iyun

oyida Pokiston Prezidenti A.Zardari Toshkentda bo’lib otgan ShHT sammitida

ishtirok etdi. 2016-yil iyun oyida Pokiston Prezidenti M.Husayn Toshkentda

o’tkazilgan ShHT sammitida qatnashdi.

2017-yil 8-iyunda Ostona shahrida bo’lib otgan ShHT sammiti doirasida

O’zbekiston Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev Pokiston Bosh vaziri N.Sharif bilan

uchrashdi.

2017-yil 17-sentyabrda Ostonada o’tkazilgan islom hamkorlik tashkilotining (IHT)

Fan va texnologiyalar bo’yicha sammitida O’zbekiston Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev

Pokiston Prezidenti M.Husayn bilan uchrashuv otkazdi.

2018-yil iyun oyida ShHTning Sindao sammiti doirasida O’zbekiston

Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev va Pokiston Prezidenti M.Husaynning uchrashuvi

bo’lib o’tdi. Ikki tomonlama munosabatlarning shartnoma-huquqiy asosini 42

davlatlararo, hukumatlararo va idoralararo hujjatlar tashkil etib, ular ekstradisiya,

jinoiy ishlarda O’zaro yordam, terrorizmga qarshi kurash, havo qatnovi, yuklarni

transit tashish, savdo-iqtisodiy hamkorliq kichik va xususiy tadbirkorlikni qollab-

quvvatlash, ikkiyoqlama soliqqa tortishdan vo’z kechish, giyohvand moddalar

savdosiga qarshi kurash va boshqa sohalarni qamrab oladi. O’zbekiston va Pokiston

hukumatlararo savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik bo’yicha qoshma

komissiyasi 1993-yilda tuzilgan bo’lib, uning songgi 5-yigilishi 2011-yil mart oyida

Islomobadda bo’lib otgan.

Imzolangan Savdo-iqtisodiy hamkorlik to’g’risidagi bitimga kora, ikki davlat

ortasidagi O’zaro savdoda imtiyo’zlar berish joriy etilgan.

2018-yil yanvar-noyabr oylarida O’zaro savdo korsankichi 92,4 mln.ga etdi, eksport

28,7 mln., import 63,7 mln. 2017-yil 5 apreldan boshlab “Toshkent-Lahor-

Toshkent” yonalishi bo’yicha haftasiga ikki parvo’z qayta tiklandi. O’zbekistonda

Pokiston kapitali ishtirokida tuzilgan 81 korxona ishlab turibdi. Ularning 4 tasi 100

foiz Pokiston sarmoyasi asosida faoliyat yuritmoqda. 23 qoshma korxona 2018-yilda

tashkil etilgan. Ular asosan savdo, toqimachiliq qogo’z, charm, o’ziq-ovqat

mahsulotlari ishlab chiqarish, transport va sayyohlik xizmatlari kabi sohalarda

ishlaydi. Eron Islom Respublikasi 1991-yilning 25-dekabrida O’zbekiston

Respublikasining mustaqilligini rasman tan oldi. 1992-yil 10-mayda O’zbekiston va

Eron ortasida diplomatik aloqalar o’rnatildi. Eronning Toshkentdagi elchixonasi

1992-yil noyabr oyida va O’zbekistonning Tehrondagi elchixonasi 1995-yil may

oyida ochilgan.

Otgan muddat davomida O’zbekistonning birinchi Prezidenti Islom Karimovning

Eronga tort bor tashrifi amalga oshirildi. (1992 va 2003-yillarda rasmiy, 1996 va

2004-yillarda EKO sammiti doirasida). O’z navbatida Eron prezidentlari

A.Rafsanjoni (1993-yil oktyabr) va S.Hotamiylarning (2002-yil aprel)

O’zbekistonga rasmiy tashriflari bo’lib otgan. Islom hamkorlik tashkilotining (IHT)

2017-yil sentyabrda Ostonada o’tkazilgan fan va texnologiyalar bo’yicha birinchi

sammiti doirasida O’zbekiston Prezidenti Sh. Mirziyoyevning Eron Islom

Respublikasi Prezidenti H.Ruhoniy bilan uchrashuvi bo’lib o’tdi. Tashqi ishlar

vazirining orinbosari darajasida muntazam ravishda O’zbekiston-Eron siyosiy

maslahatlashuvlari otkaziladi. Siyosiy maslahatlashuvlarning 5-davrasi 2017-

yilning 13-martida Toshkentda otkazildi. Ho’zirgi kunda O’zbekiston va Eron

munosabatlarining shartnomaviy-huquqiy asosini siyosiy, iqtisodiy madaniy

sohalarda imzolangan 55 ta hujjat tashkil etadi. O’zbekiston Respublikasi va Eron

Islom Respublikasi ortasida savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik bo’yicha

Hukumatlararo qoshma komissiya tashkil etilgan. 2018-yilning aprel oyida Tehron

shahrida O’zbekiston-Eron qoshma komissiyasining 12-yigilishi bo’lib o’tdi. 2018-

yil natijalariga kora, O’zaro tovar ayirboshlash korsatkichlari $306,5 mln, shu

jumladan O’zbekison eksporti – $172,5 mln., import esa $133,9 mln. hajmida qayd

etildi. O’zbekistonda Eron sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan 116 dan ortiq

korxona faoliyat korsatmoqda. Shulardan 19 tasi toliq Eron sarmoyasi asosida ish

olib bormoqda.

O’zbekistonning Eronga eksporti paxta, paxta tolasi, qora va rangli metallar, mineral

ogitlar,elektomexanik jiho’zlar, mevalar, quruq mevalar va plastmassa

mahsulotlaridan iborat bolmoqda.

2011-yilning 25-aprelida Ashxabodda tashqi ishlar vazirlarining tort tomonlama

yigilishida

O’zbekiston-Turkmaniston-Eron-Omon

temir

yo’l

koridorini

shakllantirish bo’yicha hujjat imzolandi.

Ho’zirgi davrda O’zbekistonning Misr Arab Respublikasi, Isroil, hamda Quvayt

dalatlari bilan har tomonlama aloqalari kengayib bormoqda.

Misr Arab Respublikasi O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini 1991-yil 26-

dekabrda tan olgan. 2017-yilda O’zbekiston va Misr ortasida diplomatik aloqalar

ornatilganiga 25 yil toldi (1992-yil 23-yanvar).

Misrning Toshkentdagi elchixonasi 1993-yil may oyidan, O’zbekiston diplomatik

vakolatxonasi esa 1994-yil dekabrdan Qohirada o’z faoliyatlarini boshladilar.

Ikkitomonlama aloqalar rivojiga O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti

I.A.Karimovning 1992-yil dekabr va 2007-yil aprel oylarida Misrga amalga

oshirgan rasmiy tashriflari sezilarli turtki bo’ldi.

2018-yil 4-5-sentyabr kunlari Misr Prezidenti A.as-Sisining O’zbekistonga tashrifi

bo’lib o’tdi. Tashrif davomida O’zbekiston-Misr hamkorligini rivojlantirish

bo’yicha istiqbolli yonalishlar muhokama etilib, 12 ta ikki tomonlama hujjatlar

imzolandi.

O’zbek-misr munosabatlari halqaro va mintaqaviy tashkilotlar, xususan, Birlashgan

millatlar tashkiloti va Islom hamkorlik tashkiloti doirasida olib borilmoqda.

Ho’zirda, ikki mamlakat shartnoma-huquq bazasini 62 ta davlatlar, hukumatlar va

idoralararo hujjatlar tashkil etadi. Ho’zirga qadar O’zbekiston va Misr savdo-

iqtisodiy hamkorlik bo’yicha hukumatlararo qoshma komissiyasining oltita yigilishi

bo’lib otgan. O’zbekiston Respublikasi Misr Arab Respublikasi Tashqi ishlar

vazirligi huzuridagi Hamkorlikni rivojlantirish agentligi bilan yaqindan ishlab

kelmoqda. 1993-yildan bugungi kunga qadar mazkur muassasa tomonidan tashkil

etilgan diplomatiq sayyohliq arab tilini organish va boshqa oquv kurslarida mingdan

ziyod mamlakatimiz vakillari ishtirok etdilar. Ijtimoyi-madaniy sohada ham

muayyan ishlar amalga oshirilgan. Jumladan, 1997-yilda “O’zbekiston-Misr”, 2000-

yilda esa “Misr-O’zbekiston” dostlik jamiyatlariga asos solingan va ho’zirda

muvaffaqiyatli faoliyat korsatib kelmoqdalar. 2018-yilning 10-13-oktyabr kunlari

Misr Bosh imomi, Al-Azhar majmuasi shayxi Ahmad at-Tayyibning O’zbekistonga

tashrifi amalga oshirildi. Isroil Davlati O’zbekiston Respublakasi mustaqilligini

1991-yil 25-dekabrda tan oldi. 1992-yil 21-fevralda ikki tomonlama diplomatik

aloqalar o’rnatildi. 1998-yil 14-16-sentyabrda O’zbekiston Respublikasining

Birinchi Prezidenti Islom Karimov Isroilga davlat tashrifini amalga oshirdi.

1994-yil iyulda Isroil Tashqi ishlar vaziri Sh.Peres O’zbekistonga tashrif buyurdi,

1997-yil aprelda esa O’zbekiston Tashqi ishlar vaziri A.Komilovning Isroilga javob

tashrifi amalga oshirildi. Tomonlar muntazam ravishda ikki davlat Tashqi ishlar

vazirliklari ortasida siyosiy maslahatlashuvlarni otkazib boradi. Ho’zirgi kunga

qadar ikki mamlakat tashqi ishlar vazirliklari ortasida siyosiy maslahatlashuvlarning

4 ta davrasi o’tkazilgan. Siyosiy maslahatlashuvlarning oxirgi tortinchi davrasi

2016-yil 30-mart kuni Toshkentda bo’lib otgan.

O’zbekiston-Isroil munosabatlarining huquqiy bazasi 19 ta hujjatlardan iborat (14

tasi davlatlararo va hukumatlararo, 5 tasi idoralararo hujjatlar). Ikki davlat ortasida

savdo-sotiq aloqalarida eng qulay rejim ornatilgan. 2018-yil yanvar-noyabr oylari

yakuni bo’yicha umumiy savdo aylanmasi $51.4 mln. (eksport - $16.1 mln., import

- $35.2 mln.) tashkil etdi. Ho’zirgi kunda O’zbekiston Respublikasida Isroil

sarmoyasi ishtirokida 37 korxonalar va shulardan 7 tasi 100% xorijiy sarmoyasi

bilan mavjud. Ushbu korxonalar xorijiy kapital, turizm, ulgurji savdo, o’ziq-ovqat

ishlab chiqarish, moliyaviy va boshqaruv masalalari bo’yicha maslahat xizmatlari

yonalishida faoliyat yuritib kelmoqda. 2018-yil 10-fevraldan Isroil fuqarolari uchun

30 kunlik vizasiz rejimi qollanishi munosabati bilan O’zbekistonga ushbu davlatdan

keladigan turistlar soni ikki baravariga oshdi va 10 mingdan ortiqni tashkil etdi.

Quvayt Davlati O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini 1991-yil 30-dekabrda tan

olgan. Davlatlar ortasida diplomatik munosabatlar 1994-yil iyul oyida ornatilgan.

2001-yilda Kuvayt Davlati Toshkent shahrida o’z elchixonasini ochdi. O’zbekiston

Respublikasining Kuvayt Davlatidagi elchixonasi 2004-yilning noyabr oyidan

boshlab faoliyat olib bormoqda. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti

I.A.Karimovning 2004-yilning 19-20-yanvarida Kuvayt Davlatiga uyushtirgan

rasmiy tashrifi davlatlar ortasidagi munosabatlarning rivojlanishiga turtki berdi va

tashrif chogida yaratilgan huquqiy baza ikki tomonlama munosabatlarni

mustahkamlashga asos soldi. 2008-yilning iyul oyida Kuvayt amiri shayx Sabah al-

Ahmad al Jaber as-Sabah O’zbekiston Respublikasiga rasmiy tashrif amalga oshirdi.

Tashrif chogida o’zbek-kuvayt munosabatlarini mustahkamlashga, savdo-iqtisodiy

va sarmoyaviy hamkorlikni faollashtirishga qaratilgan bir qator hujjatlar imzolandi.

2017-yil iyun oyida O’zbekistonda Kuvait Milliy assambleyasi bilan hamkorlik

bo’yicha parlamentlararo guruh tashkil etildi. 2018-yil 4-dekabr kuni al-Kuvayt

shahrida O’zbekiston va Kuvayt Tashqi ishlar vazirliklari ortasida siyosiy

maslahatlashuvlarning 2-davrasi otkazildi. 2018-yilning 6-10-sentyabr kunlari

Shahrisabz shahrida bo’lib otgan Xalqaro maqom sanati anjumanida Kuvayt

madaniyat, sanat va adabiyot milliy kengashi Bosh kotibining orinbosari Badr ad-

Duveysh boshchiligidagi hayat ishtirok etdi.

2018-yilning 25-26-oktyabr kunlari Al-Kuvayt shahrida O’zbekiston Yoshlar

simfonik orkestrining konsertlari hamda milliy hunarmandchilik korgazmasi tashkil

etildi. Mustaqillik yillarida O’zbekistonnnig Yaqin Sharq va Afrika davlatlari

xususan, Saudiya Arabistoni hamda Ummon Sultonligi bilan aloqalari tobora

mustahkamlanmoqda

Saudiya

Arabistoni

Podshohligi

O’zbekiston

Respublikasining davlat mustaqilligini 1991-yil 30-dekabrda tan oldi. 1992-yil

fevralda mamlakatlarimiz ortasida diplomatik munosabatlar o’rnatildi.

O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 1992-yil aprel oyida

Saudiya Arabistoniga tashrif buyurdi.

1992-yil noyabrda Jiddada O’zbekistonning Bosh konsulxonasi, 1995-yil mayda

O’zbekistonning Riyo’zdagi elchixonasi o’z faoliyatini boshladi. 1997-yil martdan

Toshkentda Saudiya Arabistonining elchixonasi faoliyat korsatmoqda.

2012-yil aprel oyida Saudiya Arabistoni Shoro kengashi (parlament) raisi Abdulla

Ol ash-Sheyx boshchiligidagi delegasiya O’zbekistonga tashrif buyurdi.

2017-yil 21-may O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Saudiya

Arabistoni Podshohi Salmon bin Abdulaziz Ol-Saudning taklifiga binoan Saudiya

Arabistonida bo’lib, arab-musulmon va Qoshma Shtatlar sammitida ishtirok etdi.

Sammit doirasida O’zbekiston Prezidenti bir necha davlat rahbarlari, jumladan,

Saudiya Arabistoni Podshohi bilan uchrashdi.

2018-yil 27-mart Saudiya Arabistoni tashqi ishlar vazirining orinbosari

A.Mirdad boshchiligidagi delegasiya Afgoniston bo’yicha "Tinchlik jarayoni,

xavfsizlik va mintaqaviy hamkorlik sohasidagi hamkorlik" deb nomlangan Toshkent

konferensiyasida ishtirok etdi.

2018-yil 3-dekabr kuni Riyo’z shahrida O’zbekiston va Saudiya Arabistoni Tashqi

ishlar vazirliklari ortasida siyosiy maslahatlashuvlarning 3-davrasi otkazildi.

2011-yil iyun oyida Toshkent shahrida ikki davlat ortasidagi Hukumatlararo qoshma

komissiyaning 3-yigilishi bo’lib o’tdi. Yigilish natijalari asosida tegishli protokol

hamda investisiyalarni ragbatlantirish to’g’risidagi hukumatlararo bitim imzolandi.

2018-yil 11-16-dekabr kunlari Saudiya Arabistoni Savdo-sanoat palatalari kengashi

rahbari Somi al-Ubaydiy boshchiligidagi delegasiyaning O’zbekistonga tashrifi

bo’lib o’tdi.

2019-yil 20-26-yanvar kunlari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi

qosh idagi Din ishlari bo’yicha qomita raisi J.Akramov boshchiligidagi hayat

Saudiya Arabistoniga tashrif buyurdi. Tashrif chogida Saudiya Arabistoni

Podshohligi Haj va Umra ishlari vaziri Salih Bintayn bilan uchrashuv otkazildi.

Omon Sultonligi O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini 1991-yil

dekabrda tan olgan. 1992-yil 22-aprelda mamlakatlarimiz ortasida diplomatik

munosabatlar ornatilgan.

2009-yil oktyabr oyida O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov

davlat tashrifi bilan Omon Sultonligida bo’ldi. Tashrif chogida 19 ta hukumatlararo

va idoralararo hujjatlar imzolandi.

2010-yil aprel oyidan Toshkentda Omon Sultonligining elchixonasi faoliyat yurita

boshladi. 2018-yil iyul oyidan boshlab O’zbekiston Respublikasining Masqat

shahridagi elchixonasi faoliyat korsatmoqda. 2014-yilning 6-avgustida Tashqi ishlar

vaziri Abdulaziz Komilov boshchiligidagi O’zbekiston delegasiyasi O’zbekiston-

Turkmaniston-Eron-Omon transport yo’lagini yararish bo’yicha tort tomonlama

vazirlar uchrashuvida qatnashdi (Masqat, Omon). Uchrashuv doirasida Tashqi ishlar

vaziri Abdulaziz Komilov Omon Tashqi ishlarga masul vaziri Yusuf bin Alaviy

bilan uchrashdi.2018-yil 15-mart kuni O’zbekiston Respublikasi Bosh vaziri

A.Aripov va Ummon meros va madaniyat vaziri Haisam ibn Tariq al-Said Ummon

tomonining moliyaviy yordami bilan qurilgan Abu Rayhon Beruniy nomidagi

Sharqshunoslik institutining yangi binosining ochilish marosimida ishtirok etdi.

Sovet tuzumi davrida mamlakatlarimiz xalqlari vakillari qanchalik intilmasinlar,

qanchalik harakat qilmasinlar, O’zbekiston – Xitoy hamkorligi cheklanganligicha

qolib ketavergan edi. O’zbekiston Respublikasi mustaqillikni qolga kiritgandan

keyin kop asrlar davomida shakllanib kelgan o’zbek va xitoy xalqlari ortasidagi

dostliq hamkorlik aloqalarini tiklash, umuman, kop tomonlama faol tashqi siyosat

yuritish imkoniyati paydo bo’ldi. Xitoy O’zbekiston Respublikasining

mustaqilligini tan olgan dastlabki davlatlardan biri hisoblanadi (1991 yil 27 dekabr).

1992 yil 2 yanvarda XXR tashqi savdo va iqtisodiy hamkorlik vaziri Li Lyansinning

O’zbekistonga tashrifi davomida ikki mamlakat ortasida diplomatik munosabatlarni

ornatish to’g’risida Bayonnoma imzolangan.

1992 yil 12–14 mart kunlari O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti

Islom Karimov boshchiligidagi hukumat delegasiyasi XXR raisi Yan Shankunning

taklifiga binoan Xitoyga tashrif buyurdi. Tashrif davomida XXR va O’zbekiston

Respublikasi ortasidagi hamkorlik to’g’risidagi yigirmaga yaqin muhim hujjatlar

imzolangan. O’zbekiston

Respublikasi

XXR

ortasidagi

O’zaro

munosabatlarning tamoyillari to’g’risidagi Shartnoma, O’zbekiston Respublikasi va

XXR qishloq xojaligi vazirliklari ortasidagi hamkorlik to’g’risidagi Bitim,

O’zbekiston Respublikasi va XXR tashqi ishlar vazirliklari ortasida konsultasiyalar

o’tkazish to’g’risidagi Bayonnomalar O’zaro hamkorlikni shakllantirishda muhim

ahamiyatga ega bo’ldi.

Ikki davlat xukumatlarining O’zaro kelishuviga va imzolangan bitimlariga

asosan, 1992 yilda Xitoyning O’zbekistondagi elchixonasi rasman o’z faoliyatini

boshladi. O’z navbatida, O’zbekiston Respublikasining XXRdagi elchixonasi 1995

yil 6 mayda Pekin shahrida ochildi. Shuningdeq savdo-tijorat ishlari bo’yicha

vakolatxonamiz Xitoyning 15 eng yirik shaharlaridan biri hisobangan Shanxay

shahrida o’z faoliyatini bugungi kunga qadar samarali olib bormoqda.

O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning 1994 yil 24–26

oktyabr kunlari Xitoyga tashrifi davomida imzolangan O’zbekiston Respublikasi

bilan XXR ortasidagi O’zaro munosabatlarning asosiy prinsiplari, O’zaro manfaatli

hamkorlikni rivojlantirish va chuqurlashtirish to’g’risidagi Bayonnoma O’zaro

munosabatlar tarixidagi yangi sahifani ochib berdi. Ushbu tashrif doirasida

imzolandgan “O’zbekiston Respublikasi bilan XXR ortasida O’zaro

munosabatlarning asosiy prinsiplari to’g’risida” qoshma Deklarasiya muhim rol

oynadi.

O’zbekiston va Xitoyning savdo–iqtisodiy hamkorligi.

O’zbekiston va Xitoy savdo-iqtisodiy aloqalarining rivojlanish bosqichlari

tahlillariga kora, biz ikki mamlakat ortasidagi savdo-iqtisodiy aloqalar rivojini 3 ta

muhim bosqichga bo’lib olishni lo’zim topdik:

1-bosqich 1992-1996 yillar;

2-bosqich 1997-2005 yillar;

3-bosqich esa 2006- yildan keyingi davrni o’z ichiga oladi.

Ikki mamlakat ortasidagi savdo aylanmasi 1993 yilda 71,9 million AQSh dollarini

tashkil etgan. O’zbekistondan Xitoyga umumiy qiymati 36,6 mln. AQSh dollari

bolgan mahsulotlar eksport qilingan bolsa, Xitoydan O’zbekistonga import 35,3

mln. AQSh dollarini tashkil etgan. O’zaro savdo aylanmasidagi musbat saldo 1,3

mln. AQSh dollariga teng bolgan. 1994 yilda ikki mamlakat ortasidagi savdo

aylanmasi, deyarli ikki baravarga oshgan va 165 mln. AQSh dollarini tashkil etgan.

Jumladan, eksport 76,9 mln. AQSh dollarini, import esa 88,1 mln. AQSh dollarini

tashkil etgan. O’zaro savdo aylanmasida 11,2 mln. AQSh dollari miqdorida manfiy

saldo qayd etilgan. Ikki mamlakat ortasidagi savdo aloqalari keyingi yillarda ham

rivojlanib bordi va 1995 – 1996 yillarda O’zaro savdo aylanmasi 218,6 mln. AQSh

dollarini tashkil etdi.

O’zbekistonning 1995-yildagi eksport hajmi 3 719.9 mln. AQSh $ ni tashkil etgan

bolsa, undagi Xitoy ulushi bor – yogi 1,0 % dan iborat bolgan. Ammo yildan – yilga

bu korsatkich osib borgan. 1996-yilga kelib ikki davlat ortasidagi tovar ayirboshlash

hajmi 2.8 martaga osdi. Lekin 1998, 1999, 2000-yillarda bu korsatkich yana pasayib

1,0, 0,5, 0,7% ni tashkil etgan. 2000-yilda O’zbekistonning eksport hajmi 3264.7

mln. AQSh $ ni tashkil etgan. 2004-yilga kelib, O’zbekistonning tashqi savdosidagi

Xitoyning ulushi 2.1 %ga kotarildi. Eksportning 26.2 % (974.4 mln. AQSh $) Osiyo

qitasiga togri kelgan bolsa, shundan 0.7 % i Xitoyga togri kelgan. Bu juda ham past

korsatkichdir. Solishtirish maqsadida, O’zbekistonning Gollandiya bilan tashqi

savdosini ko’rib chiqadigan bolsaq 1995-yilda O’zbekiston Gollandiyaga 156,8 mln.

AQSh $ miqdorida mahsulot eksport qilgan. Uning mamlakat umumiy eksportidagi

ulushi 4.2 % ni tashkil etgan. 2000-yilga kelib bu korsatkich 2.6 %ga pasaygan.

2006 yilda O’zbekiston va Xitoy ortasidagi tashqi savdo aylanmasi 2005-yilga

nisbatan, - 43.8 % ga osib deyarli 698 mln. AQSh $ ni tashkil etgan. Bu davrga kelib

O’zbekiston tashqi savdo aylanmasida Xitoyning ulushi deyarli 6.5 %ga osgan. 2008

yil yakunlariga kora, ikki mamlakat ortasidagi tovar aylanmasi 1,3 mlrd. AQSh

dollariga yetdi (2007 yilga nisbatan 43 % ortdi), shu jumladan, eksport 257,4 mln.

AQSh dollarini, import 1.040 mln. AQSh dollarini tashkil qildi.

O’zbekiston bilan Xitoy ortasida iqtisodiy sohada eng kop qulaylik yaratish tartibi

amal qilmoqda. O’zaro tovar ayirboshlash xajmi 2012 yilda 3,4 milliard AQSh

dollariga yetdi. 2013 yilning birinchi yarmi yakunlariga kora, mazkur korsatkich 2,3

milliard dollarni tashkil etdi. Bu otgan yilning shu davridagiga nisbatan 59 % kopdir.

O’zbekistonda (2013 yilda) Xitoy sarmoyasi ishtirokida tuzilgan 455 qoshma

korxona faoliyat yuritdi. Ularning 70 tasi 100% Xitoy sarmoyasi asosida tashkil

etilgan. Yurtimizda Xitoyning 71 kompaniyasi vakolatxonasi ishlab turibdi. Tashkil

qilingan qoshma korxonalarning asosiy ulushi Farg’ona vodiysiga, jumladan,

Andijon, Farg’ona va Namangan viloyatlariga togri keladi. O’zbekistonning

mustaqillik sharoitidagi Janubiy Koreya bilan hamkorligining huquqiy asoslarining

shakllantirilishi 1991-yil 31-dekabrga togri keladi. Mazkur sanada Koreya

Respublikasi O’zbekistonning mustaqil davlat sifatidagi suverenitetini etirof etdi.

Ikki mamlakat ortasidagi rasmiy diplomatik aloqalar 1992-yil 29-yanvar kuni

o’rnatildi.O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 1992-yilning

16-iyunda rasmiy ravishda Janubiy Koreyaga birinchi tashrifini amalga oshirdi.

Ushbu tashrif davrida imzolangan kelishuv va shartnomalarda ikki davlat ortasidagi

hamkorlinking huquqiy asoslariga dastlabki poydevo’rni qoydi deb hisoblash

mumkin. Sababi tashrif doirasida keyingi aloqalarning asosiy tamoyillari va

yoʻnalishlarini belgilab beruvchi qoshma Deklarasiya imzolandi. Unda ikki tomon

yana bir karra bir-birini mustaqil davlat ekanligini tan olishdi, bir-birlarining ichki

ishlariga aralashmasliq kelishmovchiliklarni tinch yoʻl bilan va BMT Nizomidagi

tamoyillari asosida hal qilish, davlatlar oratisda O’zaro dostlik munosabatlarini

kengaytirish, sanoat, investisiya, savdo, tabiiy resurslarni o’zlashtirish, fan va

texnika, transport sohalarida hamkorlikni rivojlantirish, madaniyat, fan, ta’lim,

OAV, sport, turizm sohalarida aloqalarni kengaytirish kabi jihatlar ilgari surilgan

edi. Undan tashqari ushba tashrif doirasida fan va texnika, savdo, madaniyat,

sayyohlik va boshqa qator sohalarda hamkorlik qilishga haqida kelishuvlar

imzolandi.Undan tashqari ikki davlat rahbarlari davlatlar ortasidagi aloqalarni

kengaytirish uchun birinchi navbatda elchixonalar tashkil etishga kelishib olishdi.

Shunga asosan O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 7-

apreldagi qaroriga muvofiq Janubiy Koreya poytaxti Seul shahrida O’zbekiston

Respublikasining Konsullik vakolatxonasini tashkil etildi.Vazirlar Mahkamasining

1996-yil 21-sentyabrdagi qaroriga muvofiq Koreya Respublikasida O’zbekiston

Respublikasi elchixonasi faoliyati yulga qo’yildi.

O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitaning malumotlariga asosan,

2014-yilda ikki davlat ortasidagi tovar aylanmasi 2016,4 mln. AQSh dollarini tashkil

etdi, ulardan eksport 143,7 mln. AQSh doll., import – 1872,7 mlrd. AQSh doll.

tashkil qildi. Janubiy Koreya tomonidan O’zbekiston iqtisodiyotiga kiritilgan

investisiyalarning hajmi 5 mlrd. AQSh doll.dan oshgan.

O’zbekiston-Janubiy Koreya tovar ayirboshlash miqdorida O’zbekistonning

eskportining asosini paxta tolasi tashkil qilishini yuqorida aytgan edik (umumiy

eksportning 69%ni tashkil qiladi ). Undan tashqari O’zbekiston Koreya

Respublikasiga uran, teri va qishloq xojalik mahsulotlarini eksport qiladi.

O’zbekiston bolsa Janubiy Koreya importida asosiy urguni zamonaviy ilgor

texnologiyalarni olishga qaratgan. Chunki O’zbekiston iloji boricha tayyor mahsulot

olishdan kora uni o’zimizda ishlab chiqarishni yulga qoyishni asosiy maqsad deb

biladi. Shuning uchun ham kopincha raqobatdardosh mahsulot ishlab chiqarishga

qodir bolgan texnologiyalarni sotib olishga harakat qiladi. Bu borada Koreya

Respublikasi asosiy orinlardan birini egallab kelmoqda. Janubiy Koreya tomoni

2020-yilga borganda O’zaro tovar ayirboshlash hajmini 10 mlrd AQSh dollarini

yetkazishni moljal qilgan. (Solishtirish uchun Qo’zogistonda bu raqam 2 mlrd AQSh

dollarini tashkil etishi rejalashtirilgan)Bu raqam Janubiy Koreyaning O’zbekiston

bilan strategik hamkorlikka katta etibor qaratayotganligini va o’zining asosiy savdo

sherigi sifatida qarayotganligini korsatadi.

Hamkorlikda tashkil etilgan qoshma korxonalar. Mustaqillik yillarida O’zbekiston

Respublikasi rahbariyati tomonidan dunyoning sanoati zamonaviy texnologiyalar

asosida rivojlangan mamlakatlari bilan hamkorlik qilishga, ularning sarmoyasi

ishtirokida O’zbekistonda korxonalar tashkil etishga katta etibor qaratila boshlandi.

Ayniqsa bu sohani rivojlantirish uchun birinchi navbatda qonunchilik bazasi

boyitildi.

Bugungi kunda mamlakatimizda qulay investisiya muhiti shakllantirilgan, eng ilgor

xalqaro tajribalar asosida xorijiy investorlarning huquq va manfaatlarini himoya

qilish kafolatlarining mustahkam qonunchilik bazasi, shuningdeq chet el kapitali

ishtirokida tashkil etilgan korxonalar uchun imtiyo’z va preferensiyalar tizimi

yaratilgan. Chunonchi, Prezidentimizning 2005 yil 11 apreldagi “Togridan-togri

xususiy xorijiy investisiyalarni jalb etishni ragbatlantirish borasidagi qoshimcha

chora-tadbirlar to’g’risida”gi farmoniga muvofiq, togridan-togri xususiy xorijiy

investisiyalar hajmi 300 ming dollardan 3 million dollargacha bolgan korxonalar 3

yil, 3 milliondan 10 million dollargacha bolgan korxonalar 5 yil, 10 million

dollardan ortiq bolgan korxonalar 7 yil muddatga yuridik shaxslar foydasidan

olinadigan soliq, mulk soligi va boshqa qator majburiy tolovlardan o’zod qilinadi.

Mustaqillik yillarida O’zbekistonning iqtisodiyotini shartli ravishda ikki guruhga

bolish mumkin. Ulardan birinchi guruhiga (I.A.Karimov bularni “bazovoy” deb

ataydi) foydali-mineral xom ashyo’larni (tog-kon va neft-gaz) qazib olish va qayta

ishlash bilan bogliq bo’lib, ularga barcha jalb qilingan xorijiy investisiyalarning 30-

40% togri keladi. Ikkinchi guruhga mehnat talab qiladigan va yakuniy sikl bilan

tugaydigan ishlab chiqarish kirib (avtomobilso’zliq toqimachilik va tikuvchiliq

o’ziq-ovqat boshqalar), ularda ishlab chiqarish import o’rnini bosishi kerak.

O’zbekistonag bu sohaga jami jalb qilingan xorijiy investisiyalarning yarmi togri

keladi.

Koreya Respublikasi bilan 1992-yildan boshlab qulay sarmoyaviy muhim doirasida

aloqalar yoʻlga qo’yilganligi ikki davlat ishtirokida va qolaversa 100% Koreya

investisiyasi ishtirokida tashkil etilayotgan korxonalar sonining muttasil ravishda

osib borishiga xizmat qildi.

Birgina misol qilib otgan asrning 90-yillarida O’zbekiston Rahbariyati hali MDH

davlatlarining kopchiligi iqtisodiyotini barqarorlashtirishga erishaolmayotgan bir

paytda Asaka shahrida Koreya sarmoyasi ishtirokida avtomabil ishlab chiqarishni

yoʻlga qoydi. 1992-yilning noyabrida Koreya Respublikasining “DEU”

kompaniyasi bilan O’zbekistonda “UzDEUavto” qoshma korxonasini ishga

tushirish haqida kelishuv imzolandi. Ushbu loyihaning umumiy qiymati 1 mlrd

AQSh dollarini tashkil etgan. Asaka avtomobilso’zlik korxonasi 1996-yil iyul oyida

avtomobillarni ishlab chiqarishni boshladi.

Avtomobilso’zlik – janubiy koreyalik sheriklar bilan birgalikda O’zbekistonda

o’zlashtirilgan yuqori texnologiyali eng mashhur ishlab chiqarish sohasi. Ayni

paytda Andijon va Xorazm viloyatlari hamda Toshkent shahrida avtomobilso’zlik

korxonalari faoliyat korsatmoqda. O’zbekistonda sanoatning bu sohasiga Janubiy

Koreyaning 20 kompaniyasi jalb qilingan, 18 qoshma korxona tuzilgan.

O’zbekistonning Sharqning eng rivojlangan mamlakati – Yaponiya, janubi-sharqiy

Osiyo va Okeaniya mintaqasidagi Malayziya, Indoneziya, Vyetnam, Avstraliya kabi

mamlakatlari bilan siyosiy, diplomatik aloqalari yo’lga qo’yildi, O’zaro manfaatli

iqtisodiy va madaniy hamkorlik rivojlanib bormoqda.

Keyingi yillarda O’zbekistonning Yaponiya bilan ham munosabatlari rivojlanmoqda

1991-yil 28-dekabrida Yaponiya O’zbekistonning mustaqilligini tan oldi. 1992-yil-

26 yanvarda diplomatik munosabatlar o’rnatildi.

O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 3 marotaba – 1994, 2002

va 2011 yillarda Yaponiyaga tashrif buyurdi. O’zbekistonga javob tashriflari 2006

yilning avgust oyida Yaponiya bosh vaziri J.Koidzumi va 2015-yil oktyabrda

Yaponiya bosh vaziri S.Abe tomonidan amalga oshirildi. 2010 va 2014-yillarning

mayida Yaponiya bosh vaziri orinbosarlari, moliya vazirlari N.Kan va T.Aso

O’zbekistonga tashrif buyurdi.

2002 yildan boshlab ikki davlatning tashqi ishlar vazirliklari ortasida doimiy

ravishda siyosiy maslahatlashuvlar otkazib kelinmoqda. 2017-yil martda siyosiy

maslahatlashuvlarning navbatdagi uchrashuvi Tokio shahrida otkazildi.

Mintaqa bilan hamkorlikni chuqurlashtirish maqsadida 2004 yilda Tokio tashabbusi

bilan tashkil etilgan «Markaziy Osiyo+Yaponiya» Dialogi O’zaro munosabatlarni

rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. 2010 yil 7 avgustda Toshkentda Dialog

doirasida tashqi ishlar vazirlarining 3-kengashi otkazildi. Unda Yaponiya tashqi

ishlar vaziri K.Okada ishtirok etdi. 2017-yil 1 mayda Ashxobot shahrida Dialog

doirasida bo’lib otgan tashqi ishlar vazirlarining 6-kengashida O’zbekiston

delegasiyasi ishtirok etdi.

1994 yilda tashkil qilingan O’zbek-Yapon va Yapon-O’zbek iqtisodiy hamkorlik

qomitalari savdo va iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishda muhim oringa ega.

Ushbu qomitalarning 12-qoshma yigilishi 2017-yil aprelda Toshkent shahrida

otkazildi. 2008 yil avgustda «Investisiyalarni erkinlashtirish, himoya qilish va

ragbatlantirish» to’g’risida Hukumatlararo shartnoma imzolanib 2009 yil 24

sentyabrda kuchga kirdi. O’zbekistonda 10 ta qoshma korxona mavjud bo’lib,

shundan bittasi 100 foiz yapon sarmoyasi ishtirokida tuzilgan. 13 ta yapon

kompaniyalarining vakolatxonalari akkreditasiyadan otgan.2017-yil yanvar-oktyabr

oraligida O’zaro tovar aylanmasi 138,5 million dollarni tashkil qildi. Yaponiyaning

O’zbekistonga korsatgan moliya-texnikaviy yordami 4,1 milliard dollardan oshdi.

Ushbu yordam tufayli O’zbekistonda sogliqni saqlash, maorif, energetika, transport,

telekommunikasiya va boshqa sohalarda qator ijtimoiy ahamiyatli va infratuzilma

loyihalari amalga oshirildi. 2002 yilda O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti

I.A.Karimovga Vaseda va Soka universitetlarining «Faxriy doktori» unvoni berildi.

2004 yilda Tokiodagi Soka universiteti hududida buyuk o’zbek mutafakkiri Alisher

Navoiyga haykal o’rnatildi. 2000 yildan buyon Yaponiya xalqaro hamkorlik

markazi (JICE) ning Toshkentdagi ofisi bilan hamkorlikda inson resurslarini

rivojlantirish loyihasi asosida 300 dan ziyod odam Yaponiyada ta’lim oldi.

O’zbekistonning 2000 dan ziyod mutaxassisi JICA yonalishi orqali

Yaponiyada amaliyot otadi. O’zbek-Yapon markazi kadrlar tayyorlash ishiga

munosib hissa qoshmoqda. Ushbu markazga 700 mingdan ortiq kishi tashrif

buyurdi. 1999 yilda «O’zbekiston-Yaponiya» dostlik jamiyatiga asos solindi. Uning

asosiy hamkorlari «Yaponiya-O’zbekiston» dostlik jamiyati va «Fukushima-

O’zbekiston» madaniy-iqtisodiy hamkorlik uyushmasi hisoblanadi. 2002 yili «Ikuo

Xirayama madaniyat karvonsaroyi» nomli o’zbek-yapon ilmiy-ijodiy markazi

ochildi. 2017-yil 2-5 avgustda Yaponiya Bosh Vaziri rafiqasi Akie Abe

boshchiligida madaniyat va sanat namoyondalaridan iborat delegasiyaning

O’zbekistonga tashrifi amalga oshirildi. Tashrif doirasida Alisher Navoiy nomidagi

Davlat akademik katta teatrida “Dram TAO” ijodiy jamoasi konserti otkazildi.

Vyetnam Sosialistik Respublikasi (VSR) O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini

1991-yil 27-dekabrda tan oldi, 1992-yil 17-yanvarda diplomatik aloqalar o’rnatildi.

1993-yil Toshkentda Vyetnam elchixonasi ochildi, 2009-yildan buyon Xanoyda

O’zbekiston Respublikasining faxriy konsulxonasi faoliyat yuritib kelmoqda.

1996-yil O’zbekistonning Birinchi Prezidenti I.A.Karimov rasmiy tashrif bilan

Vyetnamda bo’ldi. Tashrif davomida davlatlararo munosabatlar asoslari, hamkorlik

to’g’risida Kelishuv va hukumatlararo bitimlar imzolandi.

2010-yilda O’zbekistonning Indoneziyadagi Favqulodda va Muxtor elchisi

O’zbekiston Respublikasining VSRdagi elchisi etib tayinlangan (qarorgohi Jakarta

shahrida).

2011-yil oktyabr oyida Vyetnam Bosh vaziri Nguen Tang Zungning O’zbekitonga

rasmiy tashrifi bo’lib otdi.

Vyetnam bilan kop tomonlama munosabatlarni rivojlantirish maqsadida

O’zbekistonga VSR Xalq yigini raisi orinbosari Uong Tu Liuning (2008-yil iyul),

VSR Bosh vaziri orinbosari Xoang Chung Xayning (2010-yil aprel), Jamoat

xavfsizligi vaziri Le Xong Anning (2010-yil sentyabr), Xanoy shahri Xalq kengashi

raisi Ngo Txi Zoan Txanning (2012-yil avgust), Bosh prokuror orinbosari Chan

Kong Fanning (2012-yil dekabr), Adliya vaziri orinbosari Din Chung Tungning

(2013-yil iyun), Oliy xalq sudi raisi Chiong Xoa Binning (2014-yil iyun) tashriflari

tashkillashtirildi. 2013-yil avgustda O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi

delegasiyasining Vyetnamga tashrifi bo’lib o’tdi. 2014-yilning mart oyida Xanoy

shahrida O’zbekiston va Vyetnam Tashqi ishlar vazirliklari ortasida ikki tomonlama

siyosiy maslahatlashuvlarning tortinchi davrasi. bo’lib o’tdi. O’zbekiston va

Vyetnam ortasidagi savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnik hamkorlik bo’yicha

hukumatlararo qo’mitaning 6ta yigilishi o’tkazilgan. Shularning eng oxirgisi 2013-

yil dekabr oyida Xanoy shahrida bo’lib o’tdi.2017-yil fevralida bosh vazir oribosari

– qishloq xojaligi va suv hojaligi vaziri boshchiligidagi O’zbekiston Respublikasi

hukumat delegasiyasi Vyetnamga tashrif buyurdi.

Davlat statistika qo’mita malumotga kora davlatlar ortasidagi O’zaro savdo

aylanmasi korsatkichlari 2017-yil yakuni bo’yicha $33,8 mln.ni tashkil qilgan.

O’zbekistonda ho’zirgi kunda Vyetnam sarmoyasi ishtirokida 19 ta korxona faoliyat

yuritib kelmoqda. Ulardan 3 tasi 100 foiz Vyetnam sarmoyasi asosida tashkil etilgan.

Indoneziya 1991-yil 28-dekabr oyida O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini tan

oldi, va 1992-yil 23-iyunda diplomatik aloqalar o’rnatildi.

Indoneziya o’zining Toshkentdagi elchixonasini 1994-yil may oyida ochdi. 1996-

yilning dekabr oyidan etiboran Jakarta shahrida O’zbekiston Respublikasi

elchixonasi faoliyat yuritib kelmoqda. 1992-yil iyun oyida O’zbekiston

Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning Indoneziyaga davlat tashrifi

amalga oshirildi, 1995-yil aprel oyida Indoneziya Respublikasi Prezidenti

X.M.Suxarto O’zbekistonga davlat tashrifi bilan keldi. 2005-yil dekabr oyida

Toshkentda “O’zbekiston va Indoneziya Tashqi ishlari vazirliklari ortasida ikki

tomonlama maslahatlashuv bo’yicha qomita tashkil etish to’g’risida O’zaro

Anglashuv Memorandumi” imzolandi hamda siyosiy maslahatlashuvning birinchi

davrasi bo’lib o’tdi. Ho’zirgi kunga qadar uning 6 davra uchrashuvlari o’tkazilgan.

(oxirgisi 2014-yil martda Jakartada bo’lib o’tdi.)

Parlamentlararo aloqa turli darajadagi tashriflar almashinuvi orqali izchil tarzda

rivojlanib bormoqda. Shu jumladan 2007-yilda Indoneziya Xalq Vakillari palatasi

Spikeri Agung Laksono O’zbekistonga tashrif buyurdi. 2008-yilda esa Oliy Majlis

Qonunchilik palatasi spikeri muovini Indoneziyaga safar uyushtirdi.

2013-yilda Indoneziya Xalq Vakillari palatasi Parlamentlararo hamkorlik qo’mita

Raisi S.Hidoyat O’zbekistonga tashrif buyurdi. 2015-yil aprel va may oylarida

Indoneziya Respublikasi Milliy Konsultativ kongresi raisining orinbosari Mahyudin

hamda Indoneziya Respublikasi Mintaqalar vakillari kengashi Parlament yuqori

palatasi raisi Irman Gusmanning O’zbekistonga tashrifi bo’lib o’tdi.2013-yilda

Toshkent Davlat Sharqshunoslik Institutida qoshida Indoneziya tili markazi

ochildi.Malayziya O’zbekiston mustaqilligini 1992-yil 1-yanvar kuni tan olgan. Ikki

mamlakat ortasida diplomatik aloqalar 1992-yil 21-fevralda ornatilgan.Ikki

tomonlama dostona va O’zaro manfaatli hamkorlik munosabatlarini rivojlantirishda

tamal toshi O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 1992-yilgi va

Malayziya Bosh vaziri Moxatxir Moxammadning 1993-yilgi rasmiy tashriflari

chogida qo’yildi. 2003-yil esa O’zbekistonga Malayziya qiroli Tuanku Sayyod

Sirajuddin Jamalullayl tashrif buyurdi.Ikki tomonlama munosabatlardagi songgi

muhim yangiliklar sifatida O’zbekiston davlat Rahbarining 2005-yil oktyabr oyidagi

Malayziyaga va unga javoban 2008-yil noyabrda ushbu davlat Bosh vaziri Ahmad

Badavining O’zbekistonga davlat tashriflari qayd etildi va bu tadbirlar chogida

O’zaro manfaatli hamkorlikning istiqbolli yunalishlarida bir necha hukumatlararo

shartnomalar imzolangan.Davlat statistika qo’mita bergan malumotga kora davlatlar

ortasidagi O’zaro savdo aylanmasi korsatkichlari 2017-yil yakuni bo’yicha $64,8

mln.ni tashkil qilgan (eksport-$4,2 mln., import-$60,6 mln.).O’zbekistonning AQSh

va Yevropa mamlakatlari bilan hamkorligi

O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosatida AQSh va Yevropa mamlakatlari

bilan O’zaro manfaatli aloqalarni yo’lga qoyish va tobora chuqurlashtirish alohida

orin tutadi. O’zbekiston va AQSh ortasidagi hamkorlik va davlatlararo aloqalar

mustaqillikning dastlabki yillaridayoq yo’lga qo’yildi. 1992 yil 15-16-fevral kunlari

AQSh davlat kotibi Jeyms Beyker O’zbekistonga tashrif buyurdi va ikki davlat

ortasida diplomatik aloqalar o’rnatildi. 1992 yil 16-martda Toshkentda birinchi

bo’lib AQShning elchixonasi ochildi. O’zbekistonda 1996 yil boshlarigacha

Amerikalik sarmoyadorlar ishtirokida 200 ta o’zbek-amerika qoshma korxonasi

tashkil topdi va faoliyat korsatdi. Bular orasida Navoiy viloyati Zarafshon

vodiysidagi Muruntovda AQShning Nyumont Mayning Korporasiyasi bilan

hamkorlikda tog jinslaridan oltin va kumush ajratib oluvchi “Zarafshon - Nyumont”

qoshma korxonasi bor. Bu korxonada 2002 yilgacha 83 tonna oltin tayyorlandi.

O’zbekiston Respublikasi «Tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasi»ga muvofiq,

respublika tashqi siyosatining ustivor yonalishlardan biri Amerika Qoshma Shtatlari

bilan hamkorlik hisoblanadi. Joriy O’zbekiston-AQSh munosabatlari o’zining

kompleksliliq uzoq muddatli va kop qirrali jihatlari bilan ajralib, xalqaro huquqning

umum etirof etilgan tamoyillari va normalari, O’zaro hurmat va bir-birining

manfaatlarini inobatga olishga asoslangan.

Tomonlar bir qator xalqaro va mintaqaviy muammolar bo’yicha mushtarak

po’zisiyaga ega bo’lib xavfsizlik tahdidlari, yani giyohvand moddalarining

noqonuniy aylanishi, ommaviy qirgin qurollarining tarqalishiga qarshi kurash,

shuningdeq Markaziy Osiyo va Afgonistonda tinchlik va barqarorlikni

mustahkamlash sohalarida O’zaro faol hamkorlik alohida ahamiyat kasb etadi.

O’zbekiston-AQSh munosabatlari doirasidagi barcha yonalishlarda sifat jihatidan

yangi va O’zaro manfaatli aloqalarni yo’lga qoyishni belgilab bergan asosiy hujjat

bu ikki mamlakat ortasida 2002-yil martda imzolangan Strategik sherikchilik va

hamkorlikning asoslari to’g’risidagi Deklarasiya hisoblanadi.

Ikki tomonlama hamkorlikni muntazamlashtirish hamda qayd etilgan kelishuvlarni

amalga oshirish maqsadida AQSh bilan O’zaro manfaatli va barcha sohalarda

hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan keng qamrovli «Yo’l xaritasi» amalga

oshirilmoqda.

2017-yil dekabr oyida O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev va AQSh

Prezidenti D.Tramp ortasida bo’lib otgan telefon orqali muloqotida O’zaro hurmat,

ishonch va bir-birining manfaatlarini hisobga olish tamoyillari asosida ikki

tomonlama strategik sheriklik munosabatlarini yanada mustahkamlashga sodiqligi

takidlandi.Ikki tomonlama siyosiy muloqotlar O’zaro tashriflarning yuqori

muntazamligi bilan ham ajralib turadi. O’zbekistonga AQSh mamuriyatining asosiy

idora vakillari va turli darajadagi delegasiyalari muntazam ravishda tashrif buyuradi

va O’zbekiston - AQSh munosabatlarining dolzarb masalalari bo’yicha fikr

almashish mexanizmi - yillik siyosiy maslahatlashuvlar tashkil etiladi.2017-yilda

O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi delegasiyasi AQShga va Vakillar palatasi

azosi T. Kelli boshchiligidagi bir guruh kongress azolari O’zbekistonga tashrif

buyurdi.O’zbekiston va AQSh ortasida ustuvor ahamiyatga ega bolgan savdo-

iqtisodiy va sarmoyaviy hamkorlik faol rivojlanmoqda.Mamlakatlar ortasidagi

ishbilarmonlik aloqalarini qollab-quvvatlash va rivojlantirishda AQSh-O’zbekiston

savdo palatasi muhim ahamiyat kasb etadi. AQSh va Markaziy Osiyo davlatlari

ortasida imzolangan TIFA savdo va investisiyalar to’g’risidagi bitimning amalga

oshirilishi Amerika bilan savdo aloqalarini rivojlantirishga hissa qoshmoqda.

O’zbekistonda AQShning dunyoda taniqli bir qator yirik kompaniyalari faoliyat

korsatmoqda. Xususan, «General Motors» korporasiyasi ishtirokida yengil

avtomobillar uchun dvigatellar ishlab chiqarishga moljallangan «General Motors

Powertrain Uzbekistan» zavodi faoliyat korsatmoqda.

«Boeing» kompaniyasi «O’zbekiston havo yo’llari» Milliy aviakompaniyasini

zamonaviy avialaynerlar, xususan «Boeing-787-8 Dreamliner» rusumidagi yangi

avlod samolyotlari bilan taminlovchi asosiy va doimiy hamkor sanaladi.

«General Electric» korporasiyasi O’zbekistonning neft-gaz va aviasiya sektorlarida,

shuningdeq salomatlik va qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirish

sohasidagi muhim hamkori hisoblanadi.

AQShning O’zbekistonda faoliyat yuritayotgan boshqa kompaniyalari ichida

«Exxon Mobil», «CNH Industrial», «Coca-Cola», «Hyatt», «Hilton», «John

Deyere», «Honeywell», «Caterpillar» va boshqalar ham mavjud.

Madaniy-gumanitar sohadagi munosabatlar muntazam ravishda rivojlanmoqda.

Songgi yillarda ilm-fan va ta’lim sohalarida hamda yangi aloqalar ornatish va

erishilgan kelishuvlarni amalga oshirish, eng avvalo madaniy - gumanitar va ilmiy-

marifiy hamkorlikni yanada mustahkamlash borasida amaliy ishlar amalga oshirildi.

O’zbekistonga AQShning ixtisoslashtirilgan muassasalari va tashkilotlari ekspertlari

muntazam ravishda muzokaralar va amaliy tadbirlar o’tkazish maqsadida tashrif

buyuradi hamda o’zbek mutaxassislari AQShning turli-xil ilmiy va ta’lim

dasturlarida ishtirok etadilar. AQShning bir nechta universitetlari, jumladan Texas

A&M va Missisipi universitetlari bilan qoshma loyihalar amalga oshirilmoqda.

Universitetlararo hamkorlikni yanada rivojlantirish doirasida O’zbekistonning bir

qator oliy ta’lim muassasalari hamda AQShning Ogayo va Michigan universitetlari,

Boston yuridik kolleji, Amerika va Jorjtaun universitetlari kabi oliy ta’lim

muassasalari bilan aloqalarni kengaytirish bo’yicha ishlar olib borilmoqda. Xususan,

Toshkentda Vebster universiteti filialini ochish to’g’risida kelishuvga erishildi.

AQSh tibbiyot muassasalari va O’zbekiston ixtisoslashgan klinika va shifoxonalari

ortasida, jumladan jarrohliq kardioxirurgiya, urologiya, akusherlik va ginekologiya

ko’z mikroxirurgiyasi yonalishlarida togridan-togri aloqalar o’rnatildi.

O’zbekiston Kanada bilan keng qamrovli hamkorlik aloqalarini rivojlantirishga

muhim etibor qaratmoqda va siyosiy, savdo-iqtisodiy, investisiyaviy va gumanitar

sohalardagi O’zaro foydali hamkorlikni rivojlantirishga intilmoqda.

Davlatlar ortasida diplomatik munosabatlar 1992-yilning 7-aprelida ornatilgan. Ikki

tomonlama aloqalar O’zbekiston Respublikasining qarorgohi Vashington shahrida

bolgan Kanadadagi Elchixonasi hamda Kanadaning qarorgohi Moskva shahrida

bolgan O’zbekistondagi Elchixonasi darajalarida olib borilmoqda. 1997 yildan

buyon Toshkentda Kanadaning Fahriy Konsulligi faoliyat yuritib kelmoqda.

Ikkitomonlama munosabatlarda tashqi siyosat mahkamalari ortasida olib

borilayotgan muntazam siyosiy maslahatlashuvlar muhim ahamiyatga ega.

Ikkitomonlama hamkorlikni mustahkamlash uchun “Yo’l xaritasi”ni birgalikda

amalga oshirish O’zaro muloqotlarga tizimli tus berilmoqda. Davlatlarortasidagi

O’zaro tashriflar muntazam ravishda tashkil etilmoqda.

Tomonlar ortasida, xususan, Kanadaning Rossiya va Yevroosiyodagi ishbilarmonlar

assosiasiyasi (CERBA) orqali O’zaro savdo-iqtisodiy hamkorlik bosqichma-bosqich

rivojlanishda davom etmoqda. Jumladan, Kanada delegasiyasi Toshkent shahrida

o’tkazilgan «UzMining Expo-2017» Xalqaro korgazmasida eng faol

ishtirokchilaridan boldi, diplomatik munosabatlarining 25 yilligi arafasida esa,

Toshkentga tog-konsanoati sohasida faoliyat olib boruvchi Kanada biznes-jamiyati

vakillaridan iborat ikki davlat hamkorligi tarixidagi eng ulkan biznes-delegasiyaning

tashrifi amalga oshirildi.O’zbekiston Lotin Amerikasi davlatlari bilan faol aloqalarni

qolab-quvvatlashga intilmoqda. Braziliya, Kuba, Chili va Argentina mamlakatlari

bilan munosabatlarda muntazamlik kuzatilmoqda.Ishchi muloqot muntazam

ravishda xabar almashish va delegasiyalarning O’zaro tashriflari korinishida amalga

oshirilmoqda. Xususan, 2017-yil fevralida O’zbekiston Qishloq va suv xojaligi

vaziri orinbosarining Braziliyaga soya ishlab chiqarish va qayta ishlash sohasida

amaliyotlarni organish bo’yicha tashrifi tashkil etildi.

O’zbekiston Tashqi ishlar vazirligida siyosiy, savdo-iqtisodiy, madaniy-

gumanitar, ilmiy sohalarda hamkorlikni rivojlantirish hamda turizm va xalqaro

tashkilotlar bilan hamkorlik qilish masalalarini muhokama qilish doirasida

O’zbekistonga

tashrif

buyurayotgan

Lotin

Amerikasi

mamlakatlari

delegasiyalarining vakillari bilan muntazam ravishda ikki tomonlama uchrashuvlar

otkazilmoqda.Mustaqil O’zbekiston Respublikasining jahon hamjamiyatiga

integrasiyalashuvida Yevropa Ittifoqi davlatlari bilan O’zaro manfaatli aloqalarni

yo’lga qoyish va tobora rivojlantirish alohida orin tutadi. 1996 yil 21-iyunda

O’zbekiston bilan Yevropa Ittifoqi ortasidagi “Sheriklik va hamkorlik to’g’risidagi

bitim” mamlakatimizning Yevropa Ittifoqi bilan O’zaro munosabatlarining huquqiy

negiziga aylandi. O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi bilan hamkorlik aloqalari yildan-

yilga chuqurlashib bormoqda. Mamlakatimizda Yevropa Ittifoqiga azo

mamlakatlarning 145 firma va kompaniyasi vakolatxonalari akkreditasiya qilingan.

Yevropalik sarmoyadorlar ishtirokida 491 ta korxona ishlayapti. 1995-2002 yillarda

Yevropa Ittifoqi mamlakatlarining firma va kompaniyalari umumiy qiymati qariyb

8 mlrd dollarlik yirik sarmoyaviy loyihalarni amalga oshirishda qatnashdi.

O’zbekistonning Yevropa Ittifoqining azosi Germaniya bilan O’zaro manfaatli

aloqalari kengayib bormoqda. Bu davlat bilan mamalkatimizning O’zaro aloqalari

otmishga borib taqaladi. Davlatning aholisi 82,3 mln kishi , umumiy yer maydon

357 ming kv.km.Oliy vakillik organi sifatida 709 deputatdan iborat parlament-

Bundestag faoliyat yuritmoqda. Mamlakat YaIM 3 trillion yevroga teng. Bu

korsatkich orqali Germaniya jahonda AQSh, XXR, Yaponiyadan song 4-orinda

turadi. YaIM tarkibida xizmatlar 69%, sanoat-30%, qishloq xojaligi 1% tanshkil

etadi. YaIM kishi boshiga taqsimlaganda 40 ming yevroga, infilyasiya darajasi 0,4%

teng.

O’zbekiston Germaniya munosabatlari 1992 yildan boshlangan. Germaniya

mamlakati O’zbekiston mustaqilligini 1991 yil 31-dekabr kuni tan olgan.

O’zbekiston Respublikasi bilan GFR ortasida diplomatik munosabatlao 1992 yil 6

yanvarda ornatilgan. 1992 yil 6 martda O’zaro elchixonalar va konsulliklar ochish,

diplomatik aloqalarni yo’lga qoyish, siyosiy ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy sohalarda

hamkorlik qilishga kelishib olindi. Shu kungacha ikki davlat ortasida 140 dan ortiq

turli bitm va shartnomalar imzolangan. 2017 yil 30 noyabrda O’zbekiston

Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “O’zbekiston Respublikasi va

Germaniya Federativ Respublikasi ortasida ikkitomonlama hamkorlik aloqalarini

yanada kengaytirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori qabul qilindi.

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2019 yil 20

yanvarda GFR federal kansleri Angela Merkel taklifiga binoan ushbu mamlakatda

bo’ldi. Uchrashuvda asosiy etibor ikki mamlakat ortasida savdo-iqtisodiy

ivestitsiyaviya va texnalogik hamkorlikni rivojlantirish masalalariga qaratildi.

O’tkazilgan Biznes forumda 8 mlrd yevroga teng qiymatdagi yangi loyihalarni

amalga oshirishga kelishib olindi. 2018 yilda ikki mamlakat ortasidagi tovor-

ayrboshlash hajmi 700 mln yevrodan oshgan bolsa,2019 yil bu korsatkich 1 mlrd

yevrodan oshishi ko’zda tutilagan.

Fransiya O’zbekistonning Yevropadagi muhim hamkorlaridan biri hisoblanadi.

O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning Fransiyaga davlat va

rasmiy tashriflari (1993 va 1996-yillar) hamda Fransiya Respublikasi Prezidenti

F.Mitteranning O’zbekistonga davlat tashrifi (1994-yil) bo’lib otgan. 1996-yil iyun

oyida Florensiya shahrida o’tkazilgan Yevropa Ittifoqi davlatlari rahbarlari sammiti

va 2002-yil noyabr oyida Praga shahrida bo’lib otgan NATO/YeAHK sammiti

doirasida O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning Fransiya

Prezidenti J.Shirak bilan uchrashuvlari ham o’tkazilgan.

Ikki tomonlama aloqalarni rivojlantirishda Fransiya Tashqi ishlar vazirlari

L.Fabiusning 2013-yil mart oyida va J.-M.Eroning 2017-yil aprel oyida

O’zbekistonga amalga oshirilgan tashriflari hamda 2012-yil oktyabr, 2014-yil

noyabr va 2017-yil mart oylarida o’tkazilgan O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar

vaziri A.Kamilovning Fransiyaga tashriflari muhim ahamiyat kasb etdi.

Ikki davlat Tashi ishlar vazirliklari ortasidagi 10 ta siyosiy maslahatlashuvlar bo’lib

otgan. Oxirgisi 2017-yilning aprel oyida Toshkent shahrida otkazildi.2008-yil

O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatida parlamentlararo hamkorlik guruhi

tuzildi, 2010-yildan boshlab Oliy Majlis Qonunchilik palatasida «O’zbekiston –

Fransiya» dostlik guruhi faoliyat yuritmoqda.Fransiya Senatida «Fransiya –

Markaziy Osiyo» parlamentlararo guruhi, Milliy assambleyasida «Fransiya –

Markaziy Osiyo» dostlik guruhlari faoliyat yuritmoqda.2008-yil iyun oyida

O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo’yicha vakili

(Ombudsman) hamda Fransiyaning inson huquqlari himoyachisi ortasida hamkorlik

to’g’risida bitim imzolandi.Fransiya O’zbekistonning Yevropadagi muhim savdo-

iqtisodiy hamkorlaridan biridir. 2017-yil yakunlari bo’yicha ikki tomonlama savdo

aylanmasining hajmi 251,6 mln. AQSh doll. tashkil etdi.

Fransiyada Temuriylar davri tarixi va madaniyatini organish Assosiasiyasi hamda

«Avisenna – Fransiya» Assosiasiyasi faoliyat yuritib kelmoqda.

O’zbekistonning bir qancha yetakchi universitetlari hamda Fransiyaning oliy oquv

yurtlari ortasida hamkorlik bitimlari va protokollari imzolangan.

O’zbekiston-Buyuk Britaniya munosabatlarining asosi 1993-yil noyabr oyida

O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan ushbu

mamlakatga amalga oshirilgan tashrif chogida yaratilgan.

Ayni paytda ikki tomonlama hamkorlikning ijobiy dinamikasi kuzatilmoqda.

Mamlakatlar ortasida muntazam ravishda turli darajadagi tashriflar amalga

oshirilmoqda. Oxirgi bir necha yil davomida O’zbekistonga Britaniyaning 50 dan

ziyod delegasiyalari tashrif buyurgan. Tomonlar tashqi siyosiy idoralar ortasidagi

maslahatlashuvlar hamda Afgoniston bo’yicha muloqotni amalga oshirib kelmoqda.

O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri A.Kamilov rahbarligidagi

delegasiyaning 2013-yil 20-22-noyabr kunlari Buyuk Britaniyaga amalga oshirgan

tashrifi davlatlararo aloqalarni faollashtirishdagi muhim voqyea bo’ldi.

Parlamentlararo hamkorlik O’zaro aloqalarning istiqbolli yonalishlaridan sanaladi.

Ikki davlat parlamentlarida O’zaro hamkorlik boyich guruhlar mavjud bo’lib, 2010-

yil 22-sentyabrda imzolangan Oliy Majlis guruhi bilan “Britaniya-O’zbekiston”

Umumpartiya parlament guruhi ortasida imzolangan Anglashuv memorandumi ular

faoliyatining huquqiy asosini yaratib bergan.O’zbekiston-Britaniya Savdo va sanoat

kengashi savdo-iqtisodiy munosabatlarning samarali mexanizmi bo’lib, uning 23-

majlisi Toshkentda 2016-yil 16-18-noyabr kunlari bo’lib o’tdi. 2016-yilning

oktyabrida, 2017-yilning yanvar-dekabr oylarida Oliy Majlis Senati raisining

Birinchi orinbosari S.Safoyev London shahriga tashrif buyurdi. Tashriflar doirasida,

jumladan rivojlanishga va respublikaning ustuvor yonalishlariga bagishlangan

brifinglar, Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki, TIV, Buyuk-Britaniya

Parlamenti va Britaniyanig bir qator yirik kompaniyalari hamda ilmiy doiralari bilan

uchrashuvlar otkazildi. 2017-yil yanvar-sentyabr oylari yakunlariga kora

O’zbekiston bilan Buyuk Britaniya ortasidagi savdo aylanmasi 115,9 million AQSh

dollarini tashkil etib, shundan eksport 33,5 million AQSh dollari, import 82,4

million dollarga teng bo’ldi.Madaniy-gumanitar hamkorlik ham izchil

rivojlanmoqda, jumladan ta’lim sohasida. Toshkentda 2002-yildan buyon Xalqaro

Vestminster universiteti faoliyat yuritib kelmoqda, Kembridj universiteti bilan

hamkorlikda esa poytaxtimizda Yuqori texnologiyalar oquv-eksperimental markazi

tashkil etilmoqda.

O’zbekistonning Yevropadagi va umuman xalqaro miqyosdagi istiqbolli hamda

umidli sheriklaridan biri hisoblangan Ispaniya bilan munosabatlari jadal

rivojlanmoqda. 2003-yil yanvar va 2009-yil may oyida O’zbekiston Respublikasi

Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning Ispaniyaga tashriflari bo’lib o’tdi.

Ispaniya Tashqi ishlar vaziri X.M.Garsiya Margalio taklifiga kora, 2013-yilning 4-

7-noyabr kunlari O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri boshchiligidagi

delegasiya Ispaniyaga tashrif buyurdi. Tashrif davomida Tashqi ishlar vazirliklari

siyosiy maslahatlashuvlari otkazildi. Ispaniyaning Tashqi ishlar vaziri X.M.Garsiya

Margalio 2014-yil 20-22-aprelda O’zbekistonga tashrif buyurdi.

2017-yil 12-15 noyabrda Ispaniyaga OR Tashqi ishlar vazirinig javob tashrifi

otkazildi.O’zbekiston Davlat jahon tillari universiteti qoshida ispan tili fakulteti

faoliyat yuritmoqda. Mazkur universitetning Madrid, Granada, Alkala de Enares va

Malagi universitetlari bilan hamkorlik aloqalari jadal rivojlanmoqda.

2009-yildan boshlab Toshkent shahrida Turin politexnika universiteti faoliyat

yuritib kelmoqda.2013-yil yanvar oyida Samarqand shahri hokimiyati va Florensiya

provinsiyasi mamuriyati otrasida Dostlik va hamkorlik shartnomasi

imzolangan.Xulosa qilib aytganda, O’zbekistonda tarixiy jixatdan qisqa bir davrda

xalqaro munosabatlarni yo’lga qoyish va rivojlantirish bobida asrlarga arziydigan

ishlar amalga oshirildi. O’zbekiston o’zining tinchliksevar, yaxshi qoshnichiliq

O’zaro foydali hamkorlikka qaratilgan siyosati va faoliyati bilan butun dunyoga

tanildi, jahon hamjamiyatida o’zining munosib o’rnini egalladi.

Izohli lugat Xalqaro terrorizm – odamlarning behuda halok bolishiga olib keluvchi,

davlatlar va ular vakillarining normal diplomatik faoliyatini buzuvchi hamda xalqaro

aloqalar, uchrashuvlarni qiyinlashtiruvchi xalqaro miqyosdagi ijtimoiy qilmishlar

yigindisi. O’zbekiston Respublikasi xalqaro bitimlarning, chunonchi, xalqaro

terrorizm korinishlariga qarshi kurashga qaratilgan bitimlar va konvensiyalar

ishtirokchisi.

Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) – yer yuzida tinchlikni va havfsizlikni

taminlash, davlatlar va millatlarning O’zaro hamkorligini rivojlantirish maqsadida

1945 yilda ikkinchi jahon urushida fashizm ustidan galaba qo’zongan davlatlarning

ixtiyoriy birlashishi natijasida tuzilgan xalqaro tashkilot. O’zbekiston Respublikasi

1992 yil 2-martda BMTga qabul qilingan. UNESKO – Birlashgan millatlar

tashkilotining ta’lim, fan va madaniyat bilan shugullanuvchi xalqaro tashkiloti.

O’zbekiston Respublikasi 1993 yil 29-oktyabrda ushbu tashkilotga azolikka qabul

qilingan. Shimoliy Atlantika shartnomasi tashkiloti (NATO) – 1949 yilda 4-aprelda

tashkil topgan xalqaro davlatlararo xarbiy-siyosiy tashkilot.

EKO – Turkiya, Pokiston, Eron tomonidan tuzilgan iqtisodiy hamkorlik tashkiloti.

1992 yildan O’zbekiston ushbu xalqaro tashkilotning azosi.

MOH (Markaziy Osiyo Hamkorligi tashkiloti) – 1994 yil iyul oyi boshida

O’zbekiston, Qo’zogiston, Qirgiziston Prezidentlarining Almati shahrida bo’lib

otgan uchrashuvi asosida tashkil topgan Markaziy Osiyo Iqtisodiy Hamjamiyati

zaminida 2002 yil 28-fevralda tuzilgan. Markaziy Osiyoda iqtisodiy munosabatlarni

rivojlantirish, siyosiy-ijtimoiy, madaniy texnikaviy va boshqa aloqa turlarini

kengaytirish masalalari bilan shugullanadigan tashkilot. MOH tashkilotiga

O’zbekiston, Qo’zogiston, Qirgiziston, Tojikiston davlatlari azo.

Qo’shilmaslik harakati – ikkinchi jahon urushidan keyin tashkil topgan

xalqaro tashkilot. O’zbekiston bu tashkilotga 1992 yil 1-sentyabrda azo bo’lib

kirgan. Shanxay hamkorlik tashkiloti – submintaqaviy xalqaro tashkilot bo’lib,

uning tarkibiga dastlab asoschilar sifatida 6 ta davlat(Qo’zogiston, Xitoy,

Qirgiziston, Rossiya, Tojikiston va O’zbekiston) kirdi. 1996 yilda yilda Shanxayda

Xitoy, Rossiya, Qo’zogiston, Qirgiziston va Tojikiston davlat rahbarlarining

sammitida Shanhay hamkorlik tashkiloti vujudga keladi. Lekin, u “Shanxay

beshligi” nomi bilan shakllanadi. 2000 yil 5-iyundagi Dushanbedagi sammitda

“Shanxay beshligi” “Shanxay forumi”ga aylantirildi. 2001 yil 14-15-iyun Xitoyda

navbatdagi Shanxay sammitida O’zbekiston “Shanxay forumi”ga tola huquqli azo

boladi. Ushbu sammitda “Shanxay forumi”ning nomi “Shanxay hamkorlik tashkiloti

– SHHT”- deb o’zgartirildi. Ho’zirga qadar SHHT doirasida koplab amaliy tadbirlar

bo’lib o’tdi. Jumladan, davlat va hukumat, tashqi ishlar va mudofaa vazirligi, huquq-

tartibot, xavfsizlik organlari rahbarlari va ekspertlarining mintaqada tinchliq

havfsizlik va barqarorlikni mustahkamlash terrorizm va ekstremizm, ijtimoiy,

iqtisodiy, madaniy va boshqa sohalardagi hamkorlikni yanada yaxshilashga

qaratilgan uchrashuvlar, maslahatlashuvlar muntazam ravishda otkazilib

kelinmoqda.

GUUAM – mintaqaviy tuzilma. Unga 1996 yilda Gruziya, Ukraina, O’zarbayjon,

Moldova davlat rahbarlari tomonidan asos solingan.1999 yil aprel oyida

O’zbekiston ham bu tashkilotga qoshilgan. Tashkilotning asosiy maqsadi 1993 yilda

Bryusselda asos solingan Osiyo – Kavkaz – Yevropa transport yo’lagini barpo

etishni ko’zda tutuvchi TRASEKA ni amalga oshirish, iqtisodiy hamkorlikni

kengaytirishdir.

MDH – Mustaqil davlatlar hamdostligi. MDH mintaqaviy tashkiloti – davlat

yoki federasiya emas, harbiy blok ham emas. Balki u o’zining mohiyatiga kora

ixtiyoriy iqtisodiy uyushma sifatida vujudga kelgan davlatlar hamkorligining

yangicha shakli va korinishidir. 1991 yil 8-dekabrda Minskda (Belovejskoye

Pushche) uch slavyan respublikalari – Rossiya, Ukraina, Belorus rahbarlari

uchrashuvida MDH tuzish to’g’risida Shartnoma imzolandi. Unda SSSRning

mavjudligi va SSSR Konstitusiyasi toxtatildi deb e’lon qilindi. 1991 yil 21-dekabrda

Almatida 11 davlat – Rossiya, Ukraina, Belorus, Qo’zogiston, O’zbekiston,

Qirgiziston, Tojikiston, Turkmaniston, O’zarbayjon, Armaniston, Moldova

davlatlari boshliqlarining Kengashida Belovejskoye Pushche shartnomasi yuzasidan

protokol imzolanib, “Teng huquqli va ahdlashayotgan oliy tomonlar” maqomida

MDH muassisi boldilar. ODKB – Kollektiv xavfsizlik to’g’risidagi shartnoma

tashkiloti. 1992 yil 15-mayda Armaniston, Qo’zogiston, Qirgiziston, Rossiya,

Tojikiston va O’zbekiston Toshkentda “Kollektiv havfsizlik to’g’risidagi”

shartnomani imzoladilar. 1993 yilda shartnomaga O’zarbayjon, Gruziya va

Belorussiya imzo qoyadi. Shartnoma 5 yilga moljallangan edi. 1999 yil shartnoma

keyingi besh yilga uzaytiriladi. Lekin, O’zbekiston, O’zarbayjon, Gruziya

shartnomani davom etdirishdan vo’z kechdi. 2002 yil 14-mayda “Kollektiv

havfsizlik to’g’risidagi shartnomasi” tashkilotining Moskvada bo’lib otgan

sessiyasida uni yaxlit xalqaro tashkilotga – “Kollektiv havfsizlik to’g’risidagi

shartnoma to’g’risidagi tashkiloti (ODKB)”ga aylantirishga qaror qilindi. 2006 yil

16-avgustda O’zbekiston ODKBga azolikka qabul qilingan. Yevrosiyo Iqtisodiy

Xamjamiyati (YevrAzES) – 1992 yilda bojxona tosiqlarini pasaytirish maqsadida

“Bojxona ittifoqi” shaklida vujudga kelgan. 2005 yil 6-oktyabrda O’zbekiston

YevrAzESga azo bo’ldi. Xo’zirgi kunda uning tarkibiga Belorus, O’zarbayjon,

Qirgiziston, Rossiya, Tojikiston, O’zbekiston kirgan.

Yevropa ittifoqi – 1992 yilda imzolangan Yevropa Ittifoqi haqidagi shartnomaga

asosan tuzilgan Yevropa hamjamiyatlariga azo davlatlarning davlatlararo

birlashmasi. YeI Yevropa iqtisodiy va siyosiy integrasiyasining eng yuqori

darajasidir. Unga xo’zirgi kunda 28 davlat – Avstriya, Belgiya, Buyuk Britaniya,

Bolgariya, Vengriya, Germaniya, Gresiya, Daniya, Irlandiya, Ispaniya, Italiya, Kipr,

Latviya, Litva, Lyuksemburg, Malta, Portugaliya, Niderlandiya, Polsha, Sloveniya,

Slovakiya, Ruminiya, Finlyandiya, Fransiya, Xorvatiya, Chehiya, Shvesiya,

Estoniya davlatlari azo.

UNESKO (YuNESKO)– Birlashgan Millatlar Tashkilotining maorif, fan va

madaniyat masalalari bilan shugullanadigan tashkiloti. YuNESKO ning bosh

qarorgohi Parij shaxrida joylashgan.

Download 0,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2