11-mavzu. Ma’lumotlar bazalari bilan ishlash texnologiyalari Reja

Ma'lumotlar bazasi –bu o’zaro bog’langan va tartiblangan ma'lumotlar majmuasi bo’lib u ko’rilayotgan ob'yektlarni xususiyatini, holatini va ob'yektlar ortasidagi munosabatni ma'lum sohada tavsiflaydi.
Ma’lumotlar bazasini (MB) yaratishda ikkita muhim shartni hisobga olish zarur:

• ma'lumotlar turi, ko’rinishi, ularni qo’llaydigan dasturlarga bog’lik bo’lmasligi lozim, ya'ni MBga yangi ma'lumotlarni kiritganda yoki ma'lumotlar turini o’zgartirganda, dasturlarni o’zgartirish talab etilmasligi lozim.
• MB dagi kerakli ma'lumotni bilish yoki izlash uchun biror dastur tuzishga xojat qolmasin.

Ma'lumotlar banki – bu o’zaro bog’langan ma’lumotlar bazasi bo’lib, bo’lib, dasturiy va texnik ta’minot yordamida ma’lumotlarni saqlash, to'plash, yangilash, qidirish va uzatish imkonini beradigan avtomatlashtgirilgan tizimdir.
Ma'lumotlar bankining asosiy elementlari - bu ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi boshqaruv tizimi deb nomlangan dasturiy mahsulot hisoblanadi.
Ma'lumotlar bazasini tashkil qilishdagi quyidagi asosiy talablarga javob berishi lozim:
Oddiyligi: Foydalanuvchilar o`z ixtiyorida qanday ma'lumotlar borligini juda oson tanib va tushunishi mumkin.
Unumdorligi: Qaysi ma'lumotlardan foydalanish talab qilinsa, bu ma'lumotlarga quyiladigan talablar shunday tszliklar bilan ta'minlanadi.
Tayyorligi: Foydalanuvchi xar doim tez ma'lumot oladi kachon bu parsa unga zarur bo’lsa. Asosiy talablarni amalga oshirishda yordam qiladigan kushimcha talablar Kirishga talab qilinadigan tezlikni ta'minlash.
2. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) haqida tushuncha
Ma’lumotlar bazasini tashkil qilish, ularga qo’shimcha ma'lumotlarni kiritish va mavjud MBdan foydalanish uchun maxsus MBlar bilan ishlaydigan dasturlar zarur bo’ladi. Bunday dasturlar majmuini ko’pchilik adabiyotlarda ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) deb yuritiladi. Aniqrok qilib aytganda,
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) – bu ko’plab foydalanuvchilar tomonidan MBni yaratish, unga qo’shimcha ma'lumotlarni kiritish va MBni birgalikda ishlatish uchun zarur bo’lgan dasturlar majmuidir.
MBBTning tarkibidagi asosiy komponenti – bu ma'lumotlar bo’lsa, boshqa komponenti –foydalanuvchilar, Hardware –texnik va Software –dasturiy ta'minoti hisoblanadi. Hardware tashqi qo’shimchasi xotiradan (disk, magnit lentasi) iborat bo’lsa, dastur qismi esa MB bilan foydalanuvchi urtasidagi mulokotni tashkil qilishni amalga oshiradi. MBning tuzilishi o’rganilayotgan ob'yektning ma'lumotlari ko’rinishi, ma'nosi, tuzilishi va xajmiga bog’lik bo’ladi.
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) quyidagicha tavsiflanadi:

• Ispolnimost –Bajarilishlik, foydalanuvchi so’roviga hozirchavobgarlik bilan mulokotga kirishish
• Minimalnaya povtorimost –minimal takrorlanishlik

MBdagi ma'lumot iloji boricha kam takrorlanishi lozim, aks holda ma'lumotlarni izlash susayadi.

• Selostnost -Yaxlitlik , axborotni MBda saqlash iloji boricha ma'lumotlar orasidagi bog’liklikni asragan holda bo’lgani, ayni muddao.

• Bezoopasnost–Xavfsizlik MB ruxsat berilmagan kirishdan ishonchli ximoya kilingan bo’lishi lozim. Faqat foydalanuvchi va tegishli tashkilotgina ma'lumotlarga kira olish va foydalanish huquqiga egalik qilishi mumkin.
• Migratsiya - Migratsiya –ba'zi bir ma'lumotlar foydalanuvchilar tomonidan tez ishlatilib turiladi. Shuning uchun ma'lumotlarni tashki xotiralarda joylashtiriladi va uni shunday tashkil qilish kerakki, eng ko’p ishlatiladigan ma'lumotlarga murojaat qilish kulay bo’lsin.