11-mavzu. Ma’lumotlar bazalari bilan ishlash texnologiyalari Reja

3. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarini yaratish modellari
Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimida har bir MB modeli quyidagi xususiyatlari buyicha tavsiflanadi:

• Ma'lumotlar tuzilmalarining turi.
• Ma'lumotlar ustida bajariladigan amallar.
• Butunlikning cheklanganligi.

Bu xususiyatlarni e'tiborga olgan holda ma'lumotlar bazasi modellari quyidagi turlarga bo’linadi:

• Daraxtsimon (iyerarxik) yoki pog’onali modellar.
• Tarmoqli (turli) modellar.
• Relyatsion modellar.
• O’bektga yo’naltirilgan relyatsion

MBBT alohida olingan modullardan tashkil topgan:
MB boshqarish bloki disklardagi ma'lumotlar bilan foydalanuvchi dasturi va tizimning surovi (guery) orasidagi interfeysni aniqlaydi.

• Fayl mendjeri –ma'lumotlar tuzilmasi bilan disklar urtasidagi boglanishni boshqaradi.
• Guery –protsessor ingliz tilida yozilgan guery gaplarini MBni boshkarish bloki tushunadigan tilga o’tkazadi.
• Prekompilyator DML (Data Manipulation Language) ma'lumotlar bilan manipulyatsiya kiladigan til bo’lib, u quyidagi operatsiyalarga javob beradi:
• MBda ma'lumotlarni ajratib olish,
• MBga ma'lumotlarni kiritish,
• MBdan ma'lumotlarni olib tashlash,
• MBni modifikatsiya (uzgartirishlar) qilish.
• Kompiliyator DDL (Data Definition Language) –MB tilini, uning tuzilmasini va tashki xotiralardagi axborot turini aniklaydi. MBni tuzilmasi kupincha jadval shaklida buladi.

MBBT ning vazifalarini uch guruhga ajratish mumkin:

• fayllarni boshqarish; ya’ni faylni ochish, nusxa olish, nomini o‘zgartirish tuzilishini o‘zgartirish, qayta hosil qilish, tiklash, hisobot olish, bekitish va boshqalar;
• yozuvlarni boshqarish, ya’ni yozuvlarni o‘qish, kiritish, tartiblashtirish, o‘chirish va boshqalar;
• yozuv maydonlarini boshqarish.

MBBT ikki tartibda: interpretator va kompilyator tartibda ishlashi mumkin.