11-Mavzu: Galogenlar Reja: Galogenlarning umumiy xossalari 2

 
Galogenlararo birikmalar

---

Galogenlarning o'zaro ta'sirlashishi natijasida aralash galogenii birikmalar 
hosil qilingan. Ularning tarkibi, birikuvchi galogenlar radiuslariga qarab 
o'zgaradi, masalan, xlor, brom va yod o'zlariga tegishli tartibda uchta, beshta va 
yettita ftor atomlarini biriktira oladi. Yod uchta xlor atomidan ortig'ini 
biriktirmaydi, bromning faqat bir atomini biriktira oladi. Bu qatorda 
kuzatiladigan qonuniyat — galogen atomining radiusi birikayotgan atomnikidan 
qancha katta bo'lsa, shuncha ko'proq atomlar birikishi mumkinligi yaqqol ko'zga 
tashlanadi. 
Bunday birikmalarda kimyoviy bog' qutbli kovalent xususiyatga ega, 
ularning rangi galogen atom massasi ortib borishi bilan kuchayib boradi: ko'p 
ftorli birikmalar rangsiz, yodli birikmalar quyuqroq qo'ng'ir rangga ega bo'ladi. 
Quyidagi 
rasrnlarda 
shunday 
birikmalarni 
ba'zilarining 
fazoviy 
tuzilishlari keltirilgan (XII. 8 va XII. 9-rasmlar). 
Galogenlarning ba'zi fiziologik xossalari. 
Ftor kishi organizmi uchun 
ahamiyatli elementdir, uning miqdori tegishli miqdordan chetlashganda suyak 
va tish kasalliklari paydo bo'ladi, kaliy bromid nerv sistemasini ishini 
normallashtiradi. 
Yod organizmda assimilyasiya jarayonini normallashtirishda ahamiyatli, 
uning miqdori kamaysa kishi organizmida buqoq kasalligi paydo bo'ladi. 
Yodning kaliy yodiddagi, spirtdagi eritmalari dezinfeksiyada ishlatiladi. 

---

Oshqozon shirasida 0,3% li xlorid kislota fermentlardan bin — pepsinni 
aktivlashtiradi va oziq-ovqatni hazm qilishga yordam beradi.