11-mavzu: Dehqonchilik geografiyasi Reja: O’zbekiston Respublikasining chorvachilik geografiyasi G’allachilik

Paxtachilik. Garchi respublikamizda paxta maydoni qisqarib, uning hosili kamayib borgan bo’lsada, bu soha mamlakatimiz milliy iqtisodiyotining yetakchi tarmoqlaridan biri sifatida o’z ahamiyatini saqlab qolmoqda. Sababi, ayni paxta, uning tolasi O’zbekiston eksportining asosiy mahsulotlaridan biridir. Respublikamiz xalqaro mehnat taqsimotida va jahon bozorida bu borada eng oldingi mamlakatlar qatoriga kiradi (Xitoy, AQSh, Hindiston va b). Respublikamizda jami paxta ekilgan maydon 2012-yilda 1308,3 ming ga bo’lgan. 2005-yilda u-1472,3, 2008 yilda 1425,1 ming, 2017-yilda 1201,2, 2018yilda 1108,2 ming gektarni tashkil qilgan. Ko’rinib turibdiki, paxta maydonlari yildan-yilga qisqarib borgan, 1990-yillarda esa bu raqam taxminan 1800-1850 ming gektar bo’lgan. Paxta maydonlari bo’yicha Qashqadaryo viloyati respublikamizda birinchi o’rinda; uning bu sohadagi hissasi 13 foizga barobar. Keyingi o’rinlarda Buxoro, Xorazm, Farg’ona viloyatlari turadi. Eng oz raqam Navoiy viloyatida - atigi 33,3 ming ga, vaholanki Qashqadaryoda u 144,8 ming ga. Paxta yetishtirishda Buxoro, Qashqadaryo, Xorazm viloyatlari oldinda. Mamlakatimizda 2014 yilda 3400,2 ming tonna, 2017 yilda esa 2900,2 ming, 2018yilda 2 293,0 ming tonna paxta xom ashyosi yetishtirilgan. Paxtachilik respublikamizda kelajakda ham o’zining hozirgi ahamiyatini saqlab qoladi. Shu bilan birga uning maydoni yana biroz qisqarishi mumkin. Bu holat asosan yirik shaharlar atrofida qishloq xo’jaligining boshqa tarmoqlarini (ko’proq sabzavotchilik) rivojlanishi bilan bog’liq bo’ladi. O’zbekiston paxtachiligidagi dolzarb muammo - uning hosildorligini oshirishdir. Ba’zi viloyatlar va tumanlarda u gektaridan 20-22 sentner va hatto undan ham kamni tashkil etadi. Bu esa tarmoqning iqtisodiy samaradorligini ancha pasaytiradi. Binobarin, irrigatsiya va melioratsiya ishlarini yaxshilash, paxtaning yangi navlarini yaratish va to’g’ri rayonlashtnrish, tuproq erroziyasi va shurlanishga qarshi kurash respublikamiz paxtachiligi rivojlanishining ustuvor yunalishlaridan bo’lib qolishi kerak.