11-amaliy mashg‘ulot. Biznes va tadbirkorlikni investitsiyalashning ustuvor yo‘nalishlari

ovga qodirlik koeffisiyentlarini hisoblash tartibi 
 
Balans-netto asosida ma’lum sanaga to‘lovga kodirlikni ifodalovchi 
koeffisiyentlar aniqlanadi. Ularning o‘zgarishi zanjirli bog’lanish usuli 
yordamida tahlil kilinadi. Endi, ushbu koeffisiyentlarning tahlilini ko’rib chikamiz. 
Mutlaq 
to‘l
ovga qodirlik koeffisiyentining tahlili. 
Ushbu koeffisiyent 
o‘zgarishiga yuqorida keltirilgan formuladan ko’rinib turibdi, uch guruh omil ta’sir 
qiladi. 

---

56 
1.
Joriy kreditorlik qarzlari hajmining o‘zgarishi (P1) 
2.
Qisqa muddatli kreditlar va qarzlar so’mmasining o‘zgarishi (P2) 
3.
Eng yuqori likvidli aktivlar so’mmasining o‘zgarishi (A1) 
Ushbu omillarning ta’sirini aniqlashdan oldin quyidagi 4-ta zanjirli bo- 
glanish ko’rsatkichlari aniqlanib olinadi. 
I. II. III. IY. 
Ushbu ko’rsatkichlardan foydalanib, mutlaq to‘lovga qodirlik koef- 
fisiyentining o‘zgarishiga omillarning ta’siri aniqlanadi. 
Ikkinchi bog’lanish ko’rsatkichidan (1- shartli bog’lanish koeffi- siyentidan) 
bazis davridagi mutlaq likvidlik ko’rsatkichini ayirish orqali koeffisiyentning 
o‘zgarishiga joriy kreditorlik qarzlari hajmi o‘zgarishining ta’siri aniqlanadi. 
Koeffisiyentning o‘zgarishiga qisqa muddatli passivlar so’mmasi 
o‘zgarishining ta’sirini aniqlash uchun uchinchi boglanish ko’rsatkichidan 2- nchi 
bog’lanish ko’rsatkichini ayirib tashlash kerak. 
Koeffisiyentning o‘zgarishiga eng yuqori likvidli aktivlar so’mmasi 
o‘zgarishining ta’sirini aniqlash uchun 4-bog’lanish ko’rsatkichidan (yil oxir- idagi 
to‘lovga qodirlik koeffisiyentidan) 3-bog’lanish ko’rsatkichini ayirib tashlash 
kerak. Omillar ta’sirlarining yig’indisi mutlaq to‘lovga qodirlik koeffisiyentining 
umumiy o‘zgarishiga teng kelishi shart. Shundan keyin omillarning har birining 
ta’siriga baho berilib, uni oshirish imkoniyatlari ko’rsatiladi. Oraliq va joriy 
to‘lovga qodirlik koeffisiyentlarining omilli tahlili ham mutlaq to‘lovga qodirlik 
koeffisiyentining tahlilidan farq qilmaydi.Bularda ham omillar tasiri zanjirli 
bog’lanish usulini qo‘llash orqali amalga oshiriladi. 
Oraliq to‘lovga qodirlik koeffisiyentining tahlilini quyidagi for-muladan 
foydalanib ,amalga oshirish kerak: 
Omillarning ta’sirini aniqlashdan oldin “Mutlaq to‘lovga qodirlik 
koeffisiyentining tahlili”dagi kabi zanjirli boglanish ko’rsatkichlari aniqlanib 
olinishi zarur.Shundan keyin tahlilni amalga oshirish kerak.
Joriy to‘lovga qodirlik koeffisiyentining tahlilini quyidagi formula 
yordamida amalga oshiriladi:Bu yerda ham tahlil qilish tartibi mutlaq va oraliq 
to‘lovga qodirlik koeffisiyentlarini tahlil qilish usuliga o’xshaydi. Shuning uchun 
tahlilni mus- taqil bajarishga qoldirdik. 
Kichik va o’rta korxonalarga modiyaviy-iqtisodiy yordam ko’rsatish 
muhimahamiyatga ega, chunki ular endigina yaratilib, oyokda turayotganda 
moliyaviy yordamga muxtoj bo‘ladilar. 
Jahon amaliyotida ham bu eng murakkzb masaladir, chunki ular tavakkal 
qilib ish ko’rishlari va garovga qo‘yadigan mol-mulklari etarli bo‘lmagani uchun 
ham 
tijorat 
banklari 
kichik 
korxonalarga 
kredit 
berishni 
uncha 
xushlamaydi.O‘zbekistonda hozirda davlat moliya resurslari va xorijiy man- 
balarni jalb etgan holda kichik va o’rta korxonalarni moliyaviy qo‘llab- 

---

57 
quvvatlashning kompleks tuzilmasi shakllandi. 
1.
1993 yilda