11- мавзу: Ўрта асрларда шарқ мамлакатлари давлати ва ҳУҚУҚИ

11- МАВЗУ: ЎРТА АСРЛАРДА ШАРҚ 
МАМЛАКАТЛАРИ ДАВЛАТИ ВА ҲУҚУҚИ
253 
ЭСЛАБ ҚОЛИНГ! 
Япониянинг биринчи кодекси «Tайхо рё»
 
ҳисобланиб, ушбу Кодекс 701 йилда тузилиб, 702 йилда кучга кирган. 
Кодекс 718 йилда «Ёро Рицу рё» деган янги ном билан чиқарилди ва 953 
та моддадан иборат эди. «Ёро Рицу рё»
 
– «Ёро йиллари жиноий ва 
маъмурий кодекси» дегани эди. 
ҳолларда, асосан ахлоқий муқаддас бурчлар, инструкциялар, панд-
насиҳатлар кўринишларида тўпламларга бирлаштирилган эди.
Ана шундай йирик табақавий меъёрий тўпламлардан бири 17 моддадан 
иборат тузилган 
«Кемму йиллари кодекси» 
(1334-1338 
йиллар) 
ҳисобланади. Мазкур тўплам «мамлакатдаги исён»ни тугатишга, сёгун 
сиёсий ҳокимияти барқарорлигини таъминлашга қаратилган эди. Унда 
самурайларнинг ўзбошимчаликларига бардош беришга мажбур бўлган, 
солиқлар тўлайдиган ва мажбуриятлар ўтайдиган япон деҳқонларининг оғир 
аҳволи қонунлаштирилган эди. Бу кодекс 1596 йилда алоҳида китоб тарзида 
чоп этилган. 
Японияда XVII-XVIII асрларда Tокугаванинг учинчи сёгунати 
давридаги қонунларда императорлар ва йирик феодаллар (даймё) нинг 
фаолияти қатъий тартибга солинди, аҳолининг алоҳида гуруҳлари 
(самурайлар, деҳқонлар, ҳунармандлар, савдогарлар)нинг табақавий ҳуқуқий 
ҳолати ўрнатилди ва бунинг асосида аҳолининг мажбуриятлари ҳамда уларни 
бузганлик учун жазолар мустаҳкамланди. Сёгун Иеясунинг 1615 йилги «18 
моддали Қонуни» юқоридаги қонунларга мисол бўлиши мумкин. Xусусий 
ҳуқуқ, товар айирбошлаш соҳасида илгаригидек маҳаллий одат ҳуқуқи 
ҳукмронлик қилди.
XVIII асрда сёгун томонидан «эски қонунга қатъий риоя қилиш» 
сиёсати эълон қилинди. Шу мақсадда 1742 йилда «100 та моддадан иборат 
Кодекс» қабул қилиниб, унда илгариги қонунларнинг, одат ҳуқуқи 
нормаларининг асосий мазмуни батартиб баён қилинди. Кодекс VIII асрдаги 
Tайхо ва Ёро 
даврларидаги эски кодексларнинг кўп қоидаларини ўзида 
мужассам этади.
Бу даврда қонунлар босиб чиқарилмади. «Қонунни билиш эмас, 
бажариш керак» деган принцип ҳаракат қилди. Аҳолига фақат қонуннинг 
кичкинагина қисми-қатъий тақиқловчи кўрсатмалари етказилди, холос. 1742 
йилги Кодекс махфий сақланди. У билан фақат бакуфу ҳукуматининг учта 
юқори амалдори (бугё) танишиши мумкин эди. Қонунларнинг амал қилиш 
доираси ҳам фақат бевосита Tокугава уруғи эгалигига кирувчи ҳудудларга 
тарқатилди. Даймёнинг ўз хусусий ҳуқуқи мавжуд эди.