105. Asosiy kapital tushunchasi, ularni tarkibi va baholashni tushuntirib bering?

107. Asosiy kapitalning holati, harakati va ulardan foydalanish ko’rsatkichlarini tushuntirib bering?
Rivojlangan mamlakatlar statistikasida asosiy kapitalning qoldiq qiymatini
(NFC-Net Fixed capital) hisoblashda 44uzluksiz inventarizatsiya usuli” (Perpetual
Inventory Method) dan keng foydalaniladi (AQSh, FRG, Kanada, Angliya,
Fransiya va boshqalar). Bu so‘zning va usulning avtori amerikalik iqtisodchi
R.Goldsmitdir. U bu metodni Nyu-Yorkda 1951-yilda nashr etilgan “Milliy
boylikni uzluksiz inventarizatsiyasi” kitobida bayon qilgan.
Bu metodni qoMlashda zarur boMgan maMumotlar:
1. Yalpi kapital qo‘yilmalar to‘g‘risida ko‘p yillik dinamika qatori.
2. Asosiy kapitalning alohida olingan guruhlari bo‘yicha normativ xizmat
muddati to‘g‘risidagi maMumotlar.
3. Joriy bahodagi yalpi kapital qo‘yilmalar summasi. Buning uchun kapital
qo‘yilmalar indeksidan foydalaniladi. Bunda qurilish ishlari, jihozlar, transport
vositalari, qurilish materiallari indekslari asosida bahoning yig‘ma indeksi:
T _ 'Z.pQoPo
1 p ~ *
zbunda />- kapital qo‘yilmalarining alohida turlari bo‘yicha baho indeksi
(individual indeks), q0po - kapital qo‘yilma turlarining bazis davridagi qiymati.
Davr oxiridagi asosiy kapitalning qoldiq qiymati=Davr boshidagi qoldiq
qiymati+davr ichida qilingan yalpi kapital qo‘yilmalaming summasi - davr ichida
hisoblangan amortizatsiya ajratmalari. Ko‘rinib turibdiki, bu hisoblashlarda asosiy
kapitalning qoldiq qiymati deflyatlashtirilgan (joriy baholardagi qiymatni bazis
baholarida baholash) qiym at olindi. Indcks - derivator ni hisoblashda:
a) jihozlar b o ‘yicha guruhli indeksni hisoblash uchun 500 ga yaqin
mashinalar olinadi (ular 38 kichik va 9 guruhga birlashtiriladi).
b) qurilish — montaj ishlari b o 'y ic h a y i g 'm a indeksni hisoblash birmuncha
murakkabdir. Hozirgi kunda AQSh da qurilishning m uhim turlari bo'yicha 22 ta
mustaqil guruhli yig‘ma indekslar hisoblanadi