105. Asosiy kapital tushunchasi, ularni tarkibi va baholashni tushuntirib bering?

106.Asosiy kapitalning eskirishi va amortizatsiya ajratmalarini hisoblash qanday amalga oshiriladi?
Amortizatsiya - asosiy fondlarning
eskirishini normativ qiymatini ifodalaydi. a m m o haqiqiy qiym atini em as. Chet el
statistikasida am ortizatsiya ajratmalarini hisoblashning 11 ta m etodi mavjud. Ular
quyidagilar:
1. Age-life m ethod — xizmat m uddatining qolgan qism ini e ’tiborga olingan
holda hisoblash.
2. Annuity method — eskirish sum m asini hisoblashda annuitet metodidan
foydalanish. Murakkab protsentlar usulidan foydalanilgan holda teng
normada hisoblanadi.
3. Combination production and Straight line m ethod — ishlab chiqarish
quvvatlaridan, ya’ni asosiy kapitaldan foydalanish koeffitsiyenti
qo llanilgan holda teng norm ada hisoblash metodi (N a=p-K)
4. Constant percent o f decreasing balance method - amortizatsiya hisoblash
normasini pasayib borish metodi.
5. Double cate declining balance m ethod — am ortizatsiya summ asini
hisoblashning tezlashtirilgan metodlaridan biri bo‘lib, unda asosiy
kapitalning qoldiq qiymati asosida ikkilangan normada hisoblash. Bunda
A=AK'-2 Na ;
A- yillik amortizatsiya ajratmasi.
A K —asosiy kapitalning qoldiq qiymati.
N a - yillik amortizatsiya normasi.
6. L abour — hour method — asosiy kapitalni ekspluatatsiya (ishlatishi) soatiga
yoinki ishlangan kishi — soatlariga (W orking hourse)ga m uvofiq hisoblash
metodi.
7. Multiple Straight Line method - Vaqti-vaqti bilan o ‘zgartiriladigan teng
norm adagi (to ‘g ‘ri chiziqli) metod.
8. One hundred and fifty percent declining balance method- qoldiq qiymati
asosida 150% normada hisoblash, ya’ni Na=p*l,5; p- yillik norma. Bu usul
ham 5 -metodga o‘xshashdir.
9. Production unit basis method - bajarilgan (ishlab chiqarilgan) ish
(mahsulot) miqdoriga binoan hisoblash. Bu metodni sobiq ittifoq davrida
Respublikamizning qazib chiqarish sanoatida qoMlanilgan.
10. Straight line method - teng, to‘g‘ri chiziqli metodda hisoblash. Jahon
mamlakatlarida keng tarqalgan metod.
11. Sum - of - the digits (sum-of - years) method - raqamlar yigMndisi usuli.
Respublikada qabul qilingan