10 тема. Ózgermes tochkaǵa iye sanlar ustinde kóbeytiw hám bóliw

10 тема. Ózgermes tochkaǵa iye sanlar ustinde kóbeytiw hám bóliw

EEM da barli’q a’meller arnawli’ mashina kodi’nda jazi’lg’an sanlar u’stinde ori’nlanadi’.Oni’ paydalani’w sanlardi’n’ razryad belgilerin qayta islewge ha’m kerekli razryadlardi’ qayta islewge, ali’w a’mellerin qosi’w a’melleri menen almasti’rami’z.

Harbir ekilik sandi’ birneshe kodlar menen ko’rsetiw mumkin. Ekilik sanlar ushi’n to’mendegi kodlar bar:tuwri’ kod(T), keri kod(K) ha’m qosi’msha kod(Q).
Tuwri’ kod ekilik sanlarda oni’n’ absolyut ma’nisi menen ani’qlanadi’ ha’m oni’n’ kod belgisi (0 yamasa 1) sanli’ razryadti’n’ u’lken razryadi’nda jaylasadi’.
Mi’sal:
А₁₀ = +10; А₂ = +1010; [А₂]_п = 0|1010;
В₁₀ = –15; В₂ = –1111; [В₂]_п = 1|1111.
Ekilik sanni’n’ tuwri’ kodi’ to’mendegi algoritm boyi’nsha jarati’ladi’:
1.Ekilik sandi’ ani’qlaw: pu’tin(ta’rtip) yamasa duri’s bolshek(mantissa);
2.Eger ol bo’lshek bolsa, u’terden keying sanlar pu’tin san retinde qaraladi’;
3.Eger ol pu’tin ha’m on’ ekilik san bolsa, onda u’lken razryadqa 0 sani’n qoyi’p kodlasti’rami’z.
Teris ekilik sanlardi’n’ aldi’na(u’lken razryadi’na) 1 sani’n qoyami’z.
Mi’sal.
San X₂ = –0,101101₂ → san коdi’ X_T = 1101101;
san Y₂ = +0,11011012 → san коdi’ Y_Tр = 01101101.
Asti’ si’zi’lg’an san razryadlari’ san belgileri esaplanadi’.
Ekilik sanni’n’ keri kodi’n jarati’w algoritmi:

1. 
   Sanni’n’ keri kodi’ oni’n’ tuwri’ kodi’na ten’ boladi’;
   
2. 
   Teris sanni’n’ keri kodi’nda u’lken razryadi’nda sanni’n’ razryad belgisi 1, al sanni’n’ tiykarg’I’ razryadlari’ inverslanadi(1 sani’ 0 menen almasti’ri’ladi’, yamasa 0 sani’ 1 menen almasti’ri’ladi’).
   

Mi’sal.
А₁₀ = +10; А₂ = +1010; [А₂]_K = [А₂]_T = 0|1010;
В₁₀ = –15; В₂ = –1111; [В₂]_K = 1|0000.
Keri kod dep ayti’li’wi’ teris sanni’n’ cifrlari’ invers menen almasti’ri’ladi’.
Teris sanni’n’ keri kodi’ni’n’ en’ a’himiyetli qa’siyetleri:

• 
  C on’ sanlardi’ qosi’w menen oni’n’ teris ma’nislerinin’ keri kodi’ mashina birliklerin ME_K=1 1111, u'lken’razryadta 1 san belgisin, qalg’an birler san ma’nisin bildiredi.
  
• 
  Nol keri kodta eki ma’niske iye. Оl on’ sanlar 0|0000, ha’m teris sanlar 1|1111. Teris sanni’n’ ma’nisi ME_K ten’ boladi’.
  

Nol sani’ni’n’ ekilik ma’nisi ha’zirgi zaman EEM keri kollarda emes, al qosi’msha kodlarda isleydi.
Ekilik on’ sanni’n’ keri kodi’ tuwri’ kodi’ menen betlesedi, al teris san ushi’n belgi razryadi’nan basqa razryadlar nol yamasa bir menen almasti’ri’ladi’.
Mi’sallar:
san X₂ = –0,101012 → X_T = 1 10101 → X_K = 101010;
san Y₂ = +0,11012 → Y_T = 01101 = Y_K.
Qosi’msha kod on’ sanni’n’ oni’n tuwri’ kodi’ menen betlesedi. Teris sanni’n’ qosi’msha kodi’ keri kod qosi’ndi’si’ni’n’ na’tiyjesine kishi razryadi’na birdi qosi’w menen ori’nlanadi’(putin sanlar ushi’n 2⁰, bo’lshek sanlar ushi’n
2^-k). Mi’sal:
А₁₀ = +10; А₂ = +1010; [А₂]_Q = [А₂]_K = [А₂]_T = 0|1010;
В₁₀ = –15; В₂ = –1111; [В₂]_Q = [В₂]_K + 2⁰ = 1|0000+1 = 1|0001.