10-o`zb tarix qq indd

Xorezm Xalıq Sovet Respublikasınıń dúziliwi hám de 
ondaǵı ekonomikalıq, jámiyetlik hám mádeniy ózgerisler.
Xiywa qalasında 1920-jılı 26—30-aprelde bolıp ótken 
Pútkil Xorezm xalıq wákilleriniń I qurıltayında 
Xorezm Xalıq Sovet Respublikası (XXSR) dúzilgenligi 
járiyalandı. XXSR Qadaǵalaw Sovetiniń baslıǵı etip 
Jas xiywalılar partiyasınıń baslıǵı 
Palwanniyaz Yusupov 
saylandı. Qurıltayda XXSRnıń Waqıtsha Konstituciyası 
hám dáslepki Bayraǵı qabıl etildi. XXSRnıń jas 
húkimeti BXSR, Túrkstan ASSR, RSFSR mámleketlerinen tısqarı 
Finlyandiya, Shveciya, Germaniya, Túrkiya, Awǵanstan, Iran sıyaqlı 
sırt mámleketler menen de ǵárezsiz ráwishte sawda-satlıq hám 
ekonomikalıq baylanısların alıp barıwǵa háreket etken. Máselen, 
1921-jılı 24-noyabrde Awǵanstanǵa qazılar baslıǵı 
Babaaxun Salimov
basshılıǵında arnawlı elshilik quramı jónetilgen. Biraq shártnama 
Este saqlań!
1919-jılı noyabr 1920-jılı yanvar aylarında Túrkstan frontınıń 
Ámiwdárya (Xiywa) toparı áskerleri xanlıq aymaǵın basıp alıw 
ushın keskin urıs alıp bardı. 1920-jılı 1-fevralda xanlıq paytaxtı 
Xiywa basıp alındı. Xiywa xanı Said Abdullaxan taxttan bas 
tarttı. Junaydxan hújimler menen Qaraqumǵa shegindi. 2-fevralda 
Waqıtsha revolyuciyalıq komitet dúzildi. Hákimiyat jas xiywalılar 
qolına ótti.
Palwanniyaz 
Yusupov

---

41
hám pitimlerde kórsetilgen tiykarǵı bólimlerin, tiykarınan, XXSRnıń 
ǵárezsizligi hám qol qatılmaslıq huqıqın sovet Rossiyası tán almay, 
turaqlı túrde jas respublikanıń ishki islerine qopal ráwishte aralasıp 
turdı, tap BXSRda bolǵanı sıyaqlı Xorezmde de kóp sandaǵı qızıl 
áskerlerdi saqlap, bul áskeriy kúshler arqalı mámleketti ózi basqa-
rıwǵa umtıldı. 1921-jılı 6-martta Xorezmde qızıl áskerler uyımlas-
tırǵan áskeriy mámleket awdarıspaǵınan keyin P.Yusupov húkimeti de 
qulatıldı. Húkimettiń burınǵı baslıǵı jasırınıwǵa úlgerdi. Biraq aradan 
kóp ótpey ol qamaqqa alındı. Bolshevikler kóplegen qadaǵalawshı-
lardı atıp tasladı. Tiri qalǵan ayırım qadaǵalawshılar Junaydxannıń 
qatarına barıp qosıldı. Ulıwma alǵanda, XXSR húkim súrgen derlik 
5 jıl dawamında bolshevikler tárepinen XXSR OAK baslıqları hám 
húkimet baslıqlarınıń hárbiri 10 márteden ózgerttirildi. Xorezmde 
ótkerilgen bunday mámleketlik awdarıspaqları aqıbetinde ózbek 
xalqınıń kóplep perzentleri repressiyaǵa ushıradı.
XXSRda ekonomikalıq siyasat hám xojalıq tarawındaǵı reformalar 
qarama-qarsılıqlı tárizde ótti. Salıqtıń awır júgi sawdagerler, sútxorlar 
hám iri jer iyeleriniń juwapkershiligine tuwra keldi. Awıl xojalıǵında 
1922-jılı dekabrde birden bir salıq sisteması engizildi. 1923-jılı iyunde 
ónermentshilik hám sanaat tarawındaǵı salıqlar da bir sistemaǵa 
salınıp, mámleketlik sanaat salıǵı engizildi.
XXSR húkimeti mádeniy-aǵartıwshılıq hám densawlıqtı saqlaw 
jumıslarına da itibar qarattı. 1920-jılı báhárinde respublikada jańa tip-
tegi mektepler dúzile baslandı. 1921-jılı sentyabrde Xiywada ashılǵan