10-mavzu: O’zbek xonliklari davrida madaniyat

5.She’riyat.
Mahzuna-XIX asrning I yarmida Qo‘qon adabiy muhitida yetishgan yirik shoiralardan. Shoira hayoti va faoliyatiga doir ma’lumotlar nihoyatda kam.

Xon (XIX asr I yarmi). Qo‘qon xoni va shoir Umarxonning katta o‘g‘li. Onasi Komila xonim Nodiradir. Asl ismi Muhammad Ali bo‘lib, 1822-1842 yillarda xonlik qilgan.

Vafoiy (XIX asr). Farg‘ona hududida tug‘ilgan. Mirlar naslidan. Ismi, vafoti haqida ma’lumot yo‘q.

Manzur (XIX asr). Andijonda tug‘ilib, Qо‘qonda ijod qilgan shoir. Ismi ham Manzur Ьо‘НЬ, saroy xodimlaridan edi. She’riyatga ixlosi yuqori bо‘lgan.

Imlo Buxoriy. To‘liq ismi Oxund Mullo Muhammad Imlo Buxoriy. XVIII asr I yarimlarida ijod qilib o‘tgan o‘z davrining taniqli shoirlaridan biri. Hayoti haqida ma’lumotlar kam. Imlo Buxoriydan g‘azal va ruboiylardan iborat yagona devon meros bo‘lib qolgan.

Mulham Buxoriy. Mullo Abdullo Mulham Buxoriy XVII asr oxiri va XVIII asr boshlarida yashab ijod etgan shoirlardan. Asosiy kasbi kosibchilik va chodir tikish bo‘lib, she’riyatda ham samarali ijod qilgan. Bizgacha uning adabiy merosidan she’rlar «Devon»i va «Layli va Majnun» asari yetib kelgan.

Kirom Buxoriy. Abdulatif Kirom Buxoriy XVIII asr Buxoro shoirlarining peshqadamlaridan bo‘lgan. She’riyatda ustoz darajasiga yetgan. Shoir umrining keyingi yillari haqida ma’lumotlar juda kam. Undan bizninig kungacha mukammal g‘azal devoni yetib kelgan.

Voras - Ashtarxoniylar xukmronligi davri, ya’ni, taxminan XVII asr II yarmi va XVIII asr boshlarida yashab o‘tgan. Ismi Muhammad bo‘lib, Voras tahallusi bilan 5 ming baytdan ziyodroq turli janrlardagi she’rlari bugungacha yetib kelgan. Uning «Shohnomai Mansur» asari ham mashhur bo‘lgan.

Mirzo Sodiq Munshiy XVIII asr II yarmi-XIX asr boshlarida yashab, ijod etgan. Taxallusi Sodiq. Shoir mang‘it amirlaridan Doniyol, Shohmurod, Xaydar saroylarida xizmatda bо‘lgan. Sodiqdan to‘plab qasida, g‘azal, muhammas, ruboiy, fardlar bizgacha yetib kelgan. G‘azalidan ikki misra namuna:

«Chehrasi gul, sham’i har maxfilligingni istamam,

Har taraf gul shoxiday moyilligingni istamam».

Sо‘fiy-XIX asr shoirlaridan Ьо‘НЬ, ismi Sо‘fixо‘ja, Samarqand va Buxoroda qozi kalon mansabida ishlagan. Keyinchalik Buxorodagi Ko‘^‘kaldosh va Gavkushon madrasalarida dars bergan.