10-Мавзу. Маҳсулот ишлаб чиқариш самарадорлик кўрсаткичлари ва фойдалилик даражасини баҳолаш

Самарадорлик энг куп учрайдиган умумий тушунчалардан бири булиб, иқтисодий-ижтимоий тараққиётнинг хилма-хил сохаларида жуда кенг ишлатилади. Масалан, ижтимоий ишлаб чиқариш самарадорлиги, мехнат самарадорлиги, ўқиш ва ўқитиш самарадорлиги, даволаш ва даволаниш самарадорлиги, қабул қилинган қонун ва қоидалар хамда ечимларнинг самарадорлиги ва хоказолар.
Самарадорлик қишлоқ хужалик ишлаб чиқариш фаолиятининг «кўзгуси» хисобланади. Бу «кўзгуда» ишлаб чиқаришнинг барча натижаларини кўриш мумкин. Маълумки, хар бир тармоқ, корхона, қолаверса, хар бир шахс уз ишлаб чиқариш фаолиятида максимум фойда олишга интилади. Бунинг учун маълум харажатлар қилади. Ана шу фойда билан харажатлар ўртасидаги фарқ тармоқ ва корхона фаолиятининг «кўзгуси» бўлган самарадорликда кўзга ташланади. Ишлаб чиқаришнинг энг юқори самарадорлиги ишлаб чиқариш харажатларини минимум даражага келтиришдан иборат.
Бозор муносабатлари шароитида самарадорликнинг алоҳида ўрни мавжуд. Бозор иқтисодиёти натижалиликни, фойдалиликни тақазо этади. Тартибли бозорга асосланган иқтисодиётда энг кам ресурс сарфлаб, кўп натижага эришиш зарур. Махсулот ишлаб чиқариш жараёнида 5 турдаги ресурслар тизими харакатда булади:
моддий ресурслар;
мехнат ресурслари;
молиявий ресурслар;
энергетик ресурслар;
ахборот ресурслари, яъни информацион ресурслар.
Мана шу ресурслардан оқилона фойдаланиб, ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш мумкин. Бундай фаолият ишлаб чиқариш са­марадорлигини ошириш йуналишида муҳим аҳамият касб этади. Саноат ишлаб чиқариши самарадорлигини оширишнинг аниқ-равшан йуналишлари Олий Мажлис Сенати томонидан қабул қилинган қонунлар, Президент фармонлари ва Вазирлар Махкамасининг қарорларида курсатиб берилган.

2. 
   Кишлок хужалик ишлаб чикариш самарадорлик курсаткичлари тизими
   

Бу булим бизнес-режанинг якунловчи қисми булиб, унда тадбиркорлик фаолияти самарадорлигининг умумий тафсилоти берилади. Самарадорликнинг умумий курсаткичлари орасида фойда ва рентабеллик курсаткичлари устувор мавқега эга. Бундан ташқари, ижтимоий ва илмий-техникавий самарадорлик (янги илмий натижаларни қулга киритиш) хам хисобга олинади. Ушбу булимда ишбилармонлик фаолиятининг узоқ муддатли фаолиятини тахлил қилиш мақсадга мувофиқдир.
Самарадорлик - бу, фойдалилик, натижалиликдир. Маълумки, қандайдир натижа олиш учун мехнат қилиш, ишлаш, махсулот ишлаб чиқариш ёки хизмат курсатиш ва маълум миқдорда харажат қилиш керак.