10-мавзу. Фалсафий антропология (Инсон фалсафаси)

Ҳозирга қадар мавжуд бўлиб келган «австралопитек – питекантроп-неандертал - Ноmо Sapiens» шаклидаги тўғри чизиқли схемадан воз кечилди. Археологлар қайд этганларидан, антропогенезнинг ҳозирги манзараси «одамларнинг шаклланишининг бир хил ва тўғри чизиқли ғояси эмас, балки мураккаб ва кўп томонлама шаклланиш ғоясига кўпроқ яқинлашмоқда.

Яқин даврга қадар неандерталлар ҳозирги биологик турга мансуб одамларнинг тўғридан-тўғри аждодлари деб ҳисобланар эди. Бироқ, яқинда неандерталларнинг 28000 йил илгари яшаган вакилларининг суяклари топилди. Бу вақтда неоантроп (ҳозирги турга мансуб одам) аллақачон пайдо бўлган эди.

Қадимги хитой, ҳинд ва антик фалсафаси инсонга микрокосм, космоснинг бир қисми, яъни макрокосм – умуман дунё билан доимий алоқада бўлиб турувчи қисм сифатида қараган.

«Ўз-ўзингни англа»

• Сократ

«Ўзини тафаккур этувчи тафаккур»

• Аристотель

«Человек – это социальное существо или политическое животное»

инсон ҳаётининг мақсади - онгли лаззатланиш, азоб-уқубутларга чап бериш, руҳнинг сокин ва тинч ҳолатига эришишдир. Шу сабабли улар фалсафанинг асосий вазифаси инсонга бахтли бўлиш йўлини кўрсатишдан иборат деб ҳисоблаганлар

Антик материалистлар Демокрит, Эпикур, Лукреций Кар

«Ўрта аср Европа фалсафаси

• Инсонни унда икки негиз: олий (руҳ) ва паст (тан) бир-бири билан узлуксиз кураш олиб борувчи мавжудот сифатида қаради.

Шарқ-мусулмон фалсафаси

• Инсонни унда икки негиз: олий (руҳ) ва паст (тан) бир-бири билан узлуксиз кураш олиб борувчи мавжудот сифатида қаради.

инсоннинг руҳий дунёси механик куч-ғайрат ва ҳаракатлар мажмуасидан бошқа нарса эмас

Томас Гоббс

Рене Декарт

• инсон олий қадрият, коинотнинг идрок маркази, бутун маданиятнинг яратувчиси

«Инсон-машина»

• Ж. Ламетри.

К.А.Гельвеций

инсоннинг шаклланишида атроф муҳит асосий рол ўйнайди. У барча одамлар ўз қобилиятлари ва имкониятларига кўра табиат томонидан тенг қилиб яратилган, уларнинг қандай бўлиши фақат тарбияга боғлиқ.