10-mavzu: Atom uchun Bor nazariyasi. Bor postulotlari. Frank va Gers tajribasi. Atom spektri. Redberg doimiysi va uning fizikaviy ma’nosi. Spin to‘g‘risida tushuncha. Bor nazariyasining kamchiliklari

10-mavzu:
Atom uchun Bor nazariyasi. Bor postulotlari. Frank va Gers tajribasi. Atom spektri. Redberg doimiysi va uning fizikaviy ma’nosi. Spin to‘g‘risida tushuncha. Bor nazariyasining kamchiliklari.
Reja:

1. 
   Tomsonning atom modeli
   
2. 
   Atom uchun Bor nazariyasi
   
3. 
   Frank va Gers tajribasi
   

Xulosa

Kvant nazariyasining tarixi murakkab bosqichlarga ega. Birinchi qarashda kvant nazariyasi erkin atom va atom strukturasi (tarkibiy tuzilishi) ning nazariyasidek tuyulishi mumkin. Aslida esa, kvant nazariyasi mikrodunyo fizikasining hamma sohalariga taalluqlidir. Kvant nazariyasining paydo bo‘lishi ham atom fizikasi bilan emas, balki issiqlik nurlanishiki to‘la tavsiflash borasida olib borilgan urinishlar bilan bog‘liq. Jismlarning issiqlik nurlanishi qonuniyatlarini nazariy tushuntirish XIX asr oxiri XX asr boshlariga kelib klassik fizikadagi eng muhim muammoga aylangan edi. Quyida biz ko‘ramizki, elektromagnit nurlanishning intensivligi va spektrlari ustida olib borilgan izlanishlarda klassik fizika birinchi bor jiddiy mag‘lubiyatga uchradi va energetik sathlarning diskretligi haqidagi Plank g‘oyasi vujudga keldi.

Jismlarning qizishidan vujudga keladigan nurlanish, ya’ni issiqlik nurlanishi qonunlarini bayon etishdan oldin, ixtiyoriy temperaturada vujudga keltirilgan issiqlik nurlanishiga oid ba’zi ta’riflarni ko‘raylik. Nurlanishni miqdoriy xarakterlashda integral va differensial (yoki spektral) energiya oqimi tushunchasi kiritiladi. Integral yoki to‘la nurlanish oqimi E (λ, T) biror sirtdan birlik vaqt ichida o‘tgan elektromagnit to‘lqin energiyasini miqdoriy xarakterlaydi. Jismning nur chiqara olish qobiliyatini bildiruvchi E (λ, T) kattalik nurlanish quvvatini ham xarakterlaydi.
Elektromagnit nurlanish energiyasining spektral (dif­ferensial) monoxromatik oqimi λ to‘lqin uzunligi qiymati atrofida dλ intervalidagi spektral zichlikni ko‘rsatadi:
(12.1)
ya’ni λ to‘lqin uzunlikda nurlanish energiya oqimining spektral zichligi to‘lqin uzunlikning dλ atrofidagi birlik intervalida birlik vaqtda temperaturasi T ga teng birlik sirtdan nurlangan energiyaga teng. Chunonchi, E_λ dλdSdt λ dan λ+ dλ gacha to‘lqin uzunligi inter­valida dt vaqt ichida temperaturasi T ga teng dS sirt elementidan nurlanayotgan energiY. Nurlanayotgan jismning birlik yuzidan birlik vaqt ichida hamma yo‘nalishda, to‘lqin uzunligining hamma qiymatlarida chiqayotgan elek­tromagnit energiya oqimi jismning energetik yorituvchanligi yoki uning to‘la chiqarish qobiliyati deb ataladi va quyidagicha aniqlanadi:
(12.2)
bunda S — qizdirilgan jismning nurlanuvchi yuzi.
Borning I postulati (statsionar holat postulati): Atomda statsionar holatlar mavjud, unda atomlar nurlamaydi. Statsionar holatda statsionar orbitalar tо‘g‘ri keladi, unda elektronlar harakat qiladi. Elektronlarning statsionar orbitasida harakati elektromagnit tо‘lqinlar nurlanishlar bilan ergashmaydi.
Atom statsionar holatda elektron aylana orbita bо‘ylab aylanganda impuls momentining diskret kvantlangan miqdorga ega bо‘lishi kerak.

m- elektron massasi , - n- r orbitadagi tezlik.