10-mavzu: Atom uchun Bor nazariyasi. Bor postulotlari. Frank va Gers tajribasi. Atom spektri. Redberg doimiysi va uning fizikaviy ma’nosi. Spin to‘g‘risida tushuncha. Bor nazariyasining kamchiliklari

Borning II postulati (chastota qoidasi): Elektronning bir orbitasidan ikkinchisiga о‘tganda, u energiyasini yutadi yoki nurlanadi.

va - statsionar holatlar energiyalari.
bо‘lsa, kvant nurlaydi.
bо‘lsa, kvant yutiladi.

kvant о‘tishlar diskret chastotalar yig‘imi atomning chiziqli spektrlari bilan aniqlanadi.
Orbitallar o‘rtasida oraliq holatlar bo‘lmaganligi uchun sakrab bir holatdan boshqa holatga o‘tish kuzatiladi. Boshqacha qilib aytganda turli kvant holatlar, turli orbitallar uchun xos bo‘ladi. elektronning orbitallari turli kvant sonlari bilan ifodalanib elektron holatning sakrab o‘zgarishini ifodalaydi.

1. 
   Bosh kvant son elektronning atomda joylashish energiyasini ifodalab butun sonlar bilan belgilanadi. n=1, 2, 3, 4, 5... .
   

Masalan, vodorod atomidagi elektron energiyasi quyidagi formula bilan ifodalanadi.
E = - 13,6 ×1/n²
Bu yerda minus ishora elektronning yadro bilan bog‘lanish energiyasi yoki elektronni yadrodan uzoqroq orbitalga ko‘chirish energiyasini ko‘rsatadi. Yuqoridagi formuladan quyidagilarni topish mumkin.
n=1 E=-13,6 eV
n=2 E=-3,4 eV
n=4 E=-0,8 eV
Buning natijasida atomda spektrlar ko‘rinishi paydo bo‘ladi

Vodorod atomining spektrlarida Balmer, Layman, Pashen seriyalari bilan birga Brekket, Pfund seriyalari ham bo‘ladi. To‘lqin soniga teskari bo‘lgan kattalik quyidagicha ifodalanadi.
n_n>n₁

R - Ridberg doimiysi

Layman seriyasi:
Balmer seriyasi:
Pashen seriyasi :
Brekket seriyasi:
2. Orbital kvant soni: Atom spektrlarining o‘rganish shuni ko‘rsatdiki alohida spektr chiziqlari alohida xarakterli bo‘ladi. Har bir chiziq spektrda ma’lum kvant o‘tishlarini ifodalab har bir energetik soha uchun soha osti qiymatlari bo‘ladi. Shuning uchun kvant chiziqlarini o‘z chastotasi va o‘z energiyasi bo‘ladi.
mvr=p
l=0,1,2,3 (n-1) qiymatlar qabul qiladi.
elektron uchun harakat miqdorining burchak momentidan tashqari, harakat miqdorining orbital momenti ham xarakterli bo‘ladi. Bu kvantlash qoidasi deyiladi.

3. 
   Magnit kvant soni: m elektronning magnit maydondagi holatini xarakterlaydi.
   

m_l=-1, 0, +1 qiymatlar qabul qiladi.
l ning - va + qiymatni qabul qilishi m ning qaysidir o‘qdagi proyeksiyasini ko‘rsatadi.
l=2 m_l=-2, -1, 0, +1, +2

4. Spin kvant soni: Bu elektronning o‘z o‘qi atrofida aylanishini ko‘rsatadi.

+ 1/2 soat strelkasi bo‘yicha yo‘nalish: - 1/2 soat strelkasiga qarshi yo‘nalish

l=0 S shakl, m_l=0 l=1 P shakl, m_l=-1, 0, +1