10-bob. Narx siyosati

 
Bob bo‘yicha xulosalar 
Marketingning eng muhim va ajralmas tarkibiy qismi mahsulotni sotish va 
taqsimlash hisoblanadi. Bu jarayonda tashkiliy nuqtai nazardan eng murakkab 
vazifa - ishlab chiqarilgan mahsulotni iste’molchiga etkazish hal etiladi. 
Taqsimot yo‘li aniq bir tovar yoki xizmatning ishlab chiqaruvchidan 
iste’molchi sari harakatida ularga bo‘lgan mulk egasi huquqini o‘ziga oladigan 
yoki boshqaga berishga yordam ko‘rsatadigan firmalar yoxud ayrim shaxslar 
majmuidan iboratdir. 
Taqsimot kanalining bosqichi - bu tovar va unga egalik huquqini pirovard 
xaridorga yaqinlashtirish yo‘lida u yoki bu ishni bajaradigan har qanday 
vositachidan iboratdir. Taqsimot kanalining quyidagi bosqichlari bor: 
1. 
Nol bosqichli kanal yoki bevosita marketing kanali ishlab chiqaruvchi va 
iste’molchidan iborat. Ishlab chiqaruvchi iste’molchildarga o‘z tovarlarini joyma-

---

243 
joy tashib yurib (kuchma savdo), junatish yo‘li bilan yoki o‘z firma do‘konlari 
orqali sotadi. 
2. 
Bir bosqichli kanal o‘ziga ishlab chiqaruvchi, vositachi va iste’molchini 
qamrab oladi. Iste’mol bozorida, odatda, bu vositachi chakana savdogar 
(do‘kondor), sanoat mahsulotiga oid tovarlar bozorida esa savdo agenti yoki broker 
hisoblanadi. 
3. 
Ikki bosqichli kanal o‘ziga ishlab chiqaruvchi, ikki vositachi, iste’molchini 
qamrab oladi. Iste’mol tovarlari bozorida ulgurji va chakana savdogarlar shunday 
vositachilar hisoblanadi. Sanoat mahsulotlari bozorida ular sanoat distibyuteri va 
dilerlar deb ataladi. 
4. 
Uch bosqichli kanali o‘ziga ishlab chiqaruvchi, uchta vositachi va 
iste’molchini qamrab, ko‘p hollarda ulgurji va chakana savdogarlar o‘rtasida 
mayda ulgurji (ko‘tarafurushlar) faoliyat ko‘rsatadi. U yirik ulgurji savdogar 
xizmat ko‘rsatmaydigan kichik savdo korxonalariga sotadi. 
Chakana savdo aholiga to‘g‘ridan - to‘g‘ri tovar sotish va xizmat qilish bilan 
bog‘liq bo‘lgan tadbirkorlik faoliyatini o‘z ichiga oladi. Chakana savdo tovarlar 
assortimentining 
shakllanishida 
qatnashadi. 
Xaridorlarga 
tovarlar 
sifat 
ko‘rsatkichlari to‘g‘risida axborotlar beradi. Tovarlarni saqlash, qo‘shimcha 
ishlash, narxlarni o‘rnatish va boshqa vazifalarini bajaradi. Natijada tovarlarning 
oxirgi iste’molchilari bilan oldi - sotdi shartnomasini bajaradi. Chakana savdo 
mulkchilik shakli, usuli va xizmat ko‘rsatishlari bilan turlanadi. 
Ulgurji savdo umumlashgan vositachi hisoblanadi va ko‘pchilik vazifalarni 
bajaradi. Ulgurji savdodan sanoat korxonalari, tijorat firmalari va davlat 
muassasalari ulgurjisiga tovar sotib olishlari mumkin. 
Savdo qilishning yangi turlariga internet, elektron pochta, to‘g‘ri marketing, 
franchayzing va boshqalarni kiritish mumkin. 
Merchandayzing – savdo binolarida, eng avvalo, chakana savdo yuritishda 
amalga oshiriladigan va xaridorni tovar oldiga olib kelish va maksimal xarid 
ehtimolini ta’minlaydigan qulay vaziyat yaratishga qaratilgan marketing tadbirlari 
kompleksi. 

---

244