10 – Ma’ruza Tashqi doimiy elektr maydonda dielektriklarning qutblanishi, qutblanish mexanizmlari

(17)

k нинг топилган қийматини (11) ифодага қўйиб қуйидагига эга бўламиз:

e = 40r3. (18)

(18) ифодадан кўриниб турибдики атомнинг электрон қутбланувчанлиги унинг радиуси билан аниқланар экан.

(18) ифода ёрдамида e нинг ҳисобланган қийматини унинг тажрибаларда топилган қиймати билан солиштириш қизиқарли. Масалан, аргон атомининг қутбланишини қараймиз. Бу газ учун e нинг экспериментал қиймати 1,8310-40 Фм2 га тенг. Аргоннинг атом радиуси r =1,9110-10 м га тенг. Бу қийматни (18) ифодага қўйиб e = 710-40 Фм2 лигини топамиз. Албатта, e нинг ҳисобланган қиймати тажрибада кузатиладиган қийматидан катта. Аммо, бунга қарамасдан бу икки катталик тартибларининг бир хиллиги қаралаётган электрон қутбланиш ҳодисаларини умумий тарзда тўғри деб ҳисоблашга асос бўла олади деб ҳисоблаш мумкин. Қатъий квантомеханик ҳисоблашлар катталиги тажрибада олинган қийматлар билан мос тушувчи натижаларни беради.

(18) ифода ёрдамида e нинг ҳисобланган қийматини унинг тажрибаларда топилган қиймати билан солиштириш қизиқарли. Масалан, аргон атомининг қутбланишини қараймиз. Бу газ учун e нинг экспериментал қиймати 1,8310-40 Фм2 га тенг. Аргоннинг атом радиуси r =1,9110-10 м га тенг. Бу қийматни (18) ифодага қўйиб e = 710-40 Фм2 лигини топамиз. Албатта, e нинг ҳисобланган қиймати тажрибада кузатиладиган қийматидан катта. Аммо, бунга қарамасдан бу икки катталик тартибларининг бир хиллиги қаралаётган электрон қутбланиш ҳодисаларини умумий тарзда тўғри деб ҳисоблашга асос бўла олади деб ҳисоблаш мумкин. Қатъий квантомеханик ҳисоблашлар катталиги тажрибада олинган қийматлар билан мос тушувчи натижаларни беради.

(18) формулани мураккаб атомлар учун қўллаб бўлмайди. Аммо бундай атомлар қутбланувчанлиги электрон қобиқлар радиусларининг ортиши билаш кучли ортиши кераклиги кўриниб турибди, чунки бунда электрон билан ядро ўртасидаги боғланиш кучсизланади. Валент электронлари ядро билан нисбатан кучсиз боғланган ва шу сабабли улар электр майдони таъсирида энг катта силжишга учрайдилар.