|
Мустақил таълим олиш фаолиятининг биринчи босқичида
фанларга
бўлган қизиқиш асосий манба бўлади. Бироқ бу қизиқиш унчалик қатъий ва
чуқур бўлмайди. Бунда ҳам мақсадга йўналтирилган, тизимли, махсус
ташкилий, мустақил таълим фаолияти мавжуд эмас. Фақат китоблар ўқиш,
104
махсус маърузалар тинглаш, мустақил тафаккур фаолиятига интилиш
бўлади. Шахснинг қизиқишлари ҳам мужассамлашмаган, у ҳам кўплаб
қўшимча, кенг миқѐсли ишларини амалга оширади, бироқ буларни узвий
равишда эмас, балки баъзан ва чуқур билимига эга бўлмай амалга оширади.
Мустақил таълим фаолиятининг иккинчи босқичида
талаба мустақил
(албатта, нисбатан) ўз олдига мақсад ва вазифалар қўйиб, мазмунини англаб,
ташкилий ишларни амалга ошириб борадилар. Бу даврда талабалар шахсий –
ҳаѐтий режалар, ғояларни амалга ошириш воситаси сифатида касбий
вазифаларни ҳал этади. Иккинчи босқичда қизиқишлар жиддийлашади,
фаннинг алоҳида қисмини ўрганиш, бу орқали ўз ҳаѐтий режаларини тузиш,
бирор касбни эгаллашга бўлган қатъий истак асосий ўрин тутади. Онгли
равишда кўшимча фаолият бошланади, ўз ғояларини амалга ошириш
воситасига айланган мустақил таълим билан шуғулланилади. Мустақил
таълим онгли равишда ташкил этилган, тизимли тус олади, унинг марказида
мустақил тафаккур шаклланиб боради. Биринчи ва иккинчи даражалардаги
мустақил таълим мазмунини таққослаганда улардаги фарқ турлича
манбалардан фойдаланиш ва ҳар хил шаклларда амалга оширилиши билан
ажралиб туради. Улардаги турли – туманлик ўз мустақил тафаккурини
шакллантиришдаги барча эҳтиѐжларни таъминлашга қаратилгандир.
Мустақил таълим фаолиятининг учинчи босқичида
талабалар мустақил
таълим билан бир неча йил шуғулланиб, ўз касбий мақсадлари, харакатлари,
вазифаларини аниқ белгилаганликлари билан фарқланади.
Мустақил билим олиш даражасини баҳолаш ўз - ўзини баҳолаш ва
ўқитувчи томонидан баҳолаш асосида қиѐсланади.
Талабаларни мустақил ишга тайѐрлашда ўқитувчиларнинг роли,
айниқса, катта бўлади. Ўқитувчи мустақил иш мавзусини талабанинг
имкониятига, билим даражасига мослаб, талабада шу ишга нисбатан қизиқиш
уйғотадиган ва мустақил фикр юритишга мажбур қиладиган қилиб белгилаш
лозим ва бу ишни бажариш учун зарур бўладиган барча маълумотларни бера
билиши, методик қўлланма, ишни бажариш тартиби керак бўлганда савол –
жавоблар уюштиришни, маслаҳаталар бериши ва шу мавзулар бўйича
экскурсиялар ташкил қилиш зарур.
Бакалавр ўқитувчи тайѐрлаш ўқув режасига кирган таълим
дастурларини ўзлаштиришда талабаларнинг ўқув фанларига оид бир қанча
масалалар ва муаммолар бўйича мустақил билим олиши назарда тутилган.
Барча турдаги бакалавр ўқитувчи тайѐрлаш ўқув юкламасининг энг юқори
ҳажми ҳафтасига 54 соат қилиб белгиланган. Шундан аудитория ўқув
ишлари хажми ҳафтасига 32 соат, қолган қисми яъни 22 соати эса
аудиториядан ташқари мустақил таълим олишга қаратилган. Мусиқа таълими
105
йўналишида бакалаврлар тайѐрлаш ўқув юкламанинг умумий ҳажми 7290
соатни, шундан мустақил иш 2432 соатни, мустақил таълим 678 соатни
ташкил қилади. Бундан кўриниб турибдики, бакалавр даражасидаги
кадрларни тайѐрлаш учун ўқув режасидаги 30 – 35 % ҳажми мустақил таълим
олишга қаратилган.
Мустақил ишни бажаришда талабалар фанлараро боғланишни ҳисобга
олиб, адабиѐт танлайди, улардан керакли маърузаларни ѐзиб олади,
бошланғич маълумотларни таҳлил қилиб, мустақил ишнинг мазмунини
ўрганади ва шу иш бўйича бирор тушунчага эга бўлади.
Берилган масаланинг бир қисмини аудиториядан ташқарида (кутубхона,
лаборатория хонаси ва бошқалар.) ҳам мустақил ишлашга рухсат қилинади.
Мустақил иш дастурини белгилашда маърузада ўтилган мавзуларнинг
такрорланишига йўл қўйилмаган ҳолда, талаба учун илмий ва амалий муҳим,
ўрганган ва ўрганаѐтган билимлардан ижодий фойдаланиш мумкин бўлган
саволлар ва масалалар қўйилади. Мустақил ишлаш учун берилган тавсиялар
(1-илова) берилган бўлиб, ушбу тавсиялар асосида талабалар мустақил
ишлашларини ташкил этишса мақсадга мувофиқ бўлади.
Ўқув дастурининг берилган бўлими бўйича талабаларнинг мустақил
тайѐргарлиги тугагач, фикр алмашувида талабалар ўқиб ўрганган
адабиѐтларидаги асосий, қизиқарли масалалар ўртага ташланади ва
фанлараро боғланиш, таҳлили, бу тўғридаги ўз фикрлари ва ҳакозалар ҳақида
тартиб билан маъруза қилади. Берилган масала бўйича фикрлашуви ва
тортишувида фаол иштирокига қараб, ўқитувчи талабаларни баҳолайди.
Мусиқа таълими педагогикасига оид адабиѐтларда мустақил
ишларнинг қуйидаги турлари қайд қилинган:
-
намуналар бўйича мустақил ишлар;
-
реконструктив – вариатив мустақил ишлар;
-
эвристик (қисман ижодий) мустақил ишлар;
-
ижодий тадқиқот мустақил ишлари. [17]
Ушбу мустақил иш турларига биз яна мустақил таълимнинг
натижасини баҳоловчи дидактик синтез элементини қўшдик ва қуйидаги
ҳолатга келтирдик.
Do'stlaringiz bilan baham: |
