1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

94
 
Америка ва Англия (Charles J. Kibert, Jan Sendzimir, G. Bradley Guy) экологлари
бу масалани тизимлар нуқтаи назаридан муҳокама қилишади. Улар бизга бу 
ғояларни инсон бош панасини яратиш, фойдаланишга тиклаш ва ҳаѐтга 
қайтариш жараѐнини бошқаришда ишлатишни таклиф этишни ўрнига, 
тизимлар (экологик ва бошқалар) қандай қилиб қурилиш ва вайрона бўлиш 
даврида сақланиб қолиши ҳақидаги фикрлар хилма-хиллигини таклиф 
этишади. 
Қуйидаги эколог олимлар фанлар тизимидаги табиий ва инсон 
тизимларини тушунишни қўлланишига ноѐб тажрибани олиб киришди. 
Н.Т.Одум метеорология ва геокимѐдан бошлаб, бугун экология тизимлари 
аталмиш фанга асосларни солган. Н.Т.Одум “...охирги эллик йил давомида 
тизим фикрлашига қандай интизомларни киритмаганини билиш талабчан 
топшириқ бўларди.” дейди. Оддийлик ва равшанлик билан ораста ишлайдиган 
ѐндашишга тўқнашаѐтган кўп соҳалар бир авлод экологлар тараққиѐти учун 
фундаментал бўлиб, чуқур ва ҳар томонлама тушунишни акс эттиради. 
Жеймс Кей қандай қилиб, тизимлар ўз тузилмаларини турли сифат 
энергияларнинг оқимлари ва қайта алоқалари функцияси сифатида 
ривожлантириши ҳақидаги назарияни илгари суриши учун ишламоқда ва 
бундай ғояларни тажрибага асосланиб бошқаришдаги ҳудудий ерларни 
ривожлантиришда қўллайди. 
Тим Аллен тизимлар қандай ривожланиши ва ўзгариши ҳақида тест 
сифатида ўсимликлар устида тажрибалар олиб борган ва кўп корхонали (кўп 
даражали кўрсаткич) тизимлар тузилмасини тушунтириш учун шажара 
(иерархик) назариясини ривожланишига етакчи ҳомий бўлган. 
Гарри Петерсон олов қандай қилиб ўрмон ландшафтининг нақшларини 
шакллантиради 
ва 
қандай 
қилиб 
ҳайвонлар 
нақшларга 
жавобан 
ҳаракатланишининг ғоясини текшириш учун компьютер моделлаштиришни 
ишлатади. Унинг моделлаштириш иши Флоридадаги (АҚШ) узун баргли 
қарағай ўрмон тажрибага асосланиб бошқарувнинг турли ғоялари учун синов 
майдони бўлган.