1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

5.2. Сув ресурслари ва уларнинг географик жойлашиши
Биосферадаги сув ресурслари жуда катта бўлиб, қарийб 1,5 млрд. км3 га
тенг. Сув ресурслари икки турга бўлинади –
асрий заҳиралар
, яъни 
абадий музликлар ва
қайта тикланадиган заҳиралар
, яъни табиатда 
айланиб турадиган сувлар. Ердаги сувнинг буғланиши ва унинг ѐмғирлар 
сифатида қайта тушиши бир-бирининг ўрнини тўлдириб туради, яъни суюқ 
ҳолдаги сувлар табиий балансда айланиб туради. Океанлар юзасидан йилига 
116-124 см қалинликда сув буғланади ва улар юзасига 107-114 см қалинликда 
ѐғин ѐғади, қуруқликдан эса йилига тахминан 47 см қалинликда сув 
буғланади ва 71 см қалинликда ѐмғир ѐғади. Денгиз ва океанларда буғланиш 
билан қайтиб тушиш ўртасидаги фарқни дарѐ оқимлари текислай боради. 
Дарѐлардан денгиз ва океанларга йилига 45 минг км3 атрофида сув 
қуйилади18. 
Табиатда сувнинг қаттиқ, суюқ ва газсимон физик ҳолатларда бўлиши 
унинг биосферада кенг тарқалишига имкон беради. Атмосферанинг юқори 
қатламларидан тортиб ернинг чуқур қаватларигача, баланд тоғ чўққиларидан 
чуқур денгиз ва океанларгача ҳамма ерда сув муҳитини учратиш мумкин. 
Биосферадаги сув ресурслари жуда катта бўлгани ҳолда, уларнинг 96,5% 
дунѐ океани сувларига тўғри келади. Бу сувлар ўта шўрлиги сабабли улардан 
амалда кам фойдаланилади (1-жадвал19). 

---

70
 
Ер юзидаги сувларнинг умумий заҳираси
1-жадвал 
Гидросфера қисмлари 
Сувнинг ҳажми, 
км3 
Умумий ҳажмга 
нисбати, % 
Дунѐ океани 
1 338 500 000 
96,5 
Музликлар ва қор суви 
24 064 100 
1,74 
Ер ости сувлари 
23 700 000 
1,71 
Тупроқ намлиги 
16 500 
0,01 
Кўллар ва сув омборлари суви
176 400 
0,013 
Ботқоқликлар суви 
11 470 
0,0008 
Дарѐлар суви 
2 120 
0,0002 
Тирик организмлардаги биологик сув 
1 120 
0,0001 
Атмосфера намлиги 
12 900 
0,001 
Жами: 
1 386 484 600 
100 (± 0,0249) 
1-жадвалдаги маълумотлардан кўринадики, чучук сувнинг асосий 
заҳираси табиий музликларда тўпланган. Қутб ва тоғлардаги музликлар 
ҳажми 25 млн. км3 тенг. Бу заҳиралардан амалда кам фойданилади. Умуман 
олганда чучук сув заҳираси унча кўп бўлмай, унинг умумий ҳажми 47,97 км3 
ѐки гидросферанинг 3,4% тенг. Инсон учун кундалик турмушида бевосита 
фойдаланиладиган чучук сув – бу дарѐ сувлари бўлиб, уларнинг ҳажми 2120 
км3 ѐки чучук сув заҳирасининг 0,004% ни ташкил қилади (2-жадвал).