1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

by the 
end
of next week қурилмасини келаси ҳафтанинг 
охирлари билан 
тарзида 
бериш сўзма-сўз таржима бўлиб, билан кўмакчисининг табиатига ёт 
қўлланиш вужудга келади.
Ўзбек тилига инглиз тилидаги 
from 
предлоги “мансублик” маъноси 
билан муқобил кўмакчига эга бўлмайди. Шу боисдан таржимада у ҳар доим –
лик
сўз ясовчисига мос келади: 
from Tashkent
– 
тошкентлик, from village
–
қишлоқлик
Бу ҳолатда инглиз тилидаги атоқли от ўзбек тилида турдош отга 
айланиши ҳам таржимада иштирок этаётган тил бирликларининг ўзига хос 
имкониятларидан биридир. 
Бунга ўхшаш хусусиятлар қуйидаги предлоглар таржимасида ҳам кўзга 
яққол ташланади: 
In a few days Mr. Bingley returned.Mr.Bennet's visit, and sat 
about ten minutes with him in his library. He had entertained hopes of being 
admitted to a sight of the young ladies, of whose beauty he had heard much; but he 
saw only the father. The ladies were somewhat more fortunate, for they had the 
advantage of ascertaining from an upper window that he wore a blue coat, and 
rode a black horse
[“Pride and Prejudice” by Jane Austen, Chapter 1]. 
Матнда иштирок этган қуйидаги тўртта предлог таржимасига эътибор 
қаратамиз: 
in, with, for, upper
:
 
-
 
in a few days, - with him, - for they, - upper window.
Бу предлогларнинг ўзбек тилидаги муқобиллари қуйидагилар: 
in – ичида, with – билан, for – учун, upper – юқори.

---

129 
Бироқ матн мазмунидан келиб чиққан ҳолда таржима қуйидагича амалга 
оширилган: 
Бир неча кундан сўнг мистер Бингли қайтиб келиб, ўн дақиқача 
мистер Биннет билан унинг кутубхонасида ўтирди. Бинглибу оиланинг 
довруқли гўзал қизларини учратаман деб ўйлаган эди, лекин унга фақат 
мистер Биннетни кўриш насиб этди, холос. Қизлар эса йигитдан омадлироқ 
чиқишди: улар юқоридаги деразадан Бинглининг отда келгани ва кўк сюртук 
кийиб олганини кўрган эдилар
[“Андиша ва ғурур” Жейн Остин, 3-боб. 15-
бет].
In 
предлоги ўзбек тилидаги ичида кўмакчиси ва ўрин-пайт келишигига 
тўғри келса-да, гап мазмуни уни - 
дан сўнг
кўмакчили қурилмасига таржима 
қилинишини тақозо этган. Кўринадики, 
in 
предлоги 
ичида 
кўмакчисидан 
фарқли моҳиятга эга бўлиб, бу предлог ва кўмакчи муносабатидаги 
асимметриядан далолат беради. Ушбу матндаги предлог таржимасига 
дахлдор муҳим ҳолат шундаки, инглиз тилида ҳар доим предлог сифатида 
қараладиган 
upper
бирлиги ўзбек тилида асосан мустақил лексема, баъзан от-
кўмакчи сифатида қараладиган 
юқори
лексеманинг мустақил маъносига 
таржима қилинган: 
upper – юқоридаги
Назаримизда, 
upper 
бирлиги ҳам ушбу матнда “дераза юқорисидан” 
эмас, балки “юқоридаги деразадан” маъноли қурилмани ҳосил қилиб, 
ўзининг мустақил лексема вазифасида эканлигини намоён этган. 
Баъзан предлогларнинг инглиз тилидаги яхлит қурилма таркибида 
ифодалайдиган маъноси ўзбек тилидаги жумланинг бошидан охиригача 
“сочилиб” кетиши мумкин. Мисоллар: 
When Jane and Elizabeth were alone, the 
former, who had been cautious in her praise of Mr. Bingley before, expressed to 
her sister just how very much she admired him. "He is just what a young man 
ought to be," said she, "sensible, good-humoured, lively; and I never saw such 
happy manners!—so much ease, with such perfect good breeding!"
[“Pride and 
Prejudice” by Jane Austen, Chapter 4]. Таржимаси: 
Жейн ва Элизабет ёлғиз 

---

130 
қолишгач, шу пайтгача мистер Бингли ҳақида ўз фикрини очиқ айтмаётган 
Жейн, йигит унга жуда ёққанини тан олиб деди: 
-
У йигит киши қандай бўлиши керак бўлса, худди шундай: ақлли, 
кўнгилчан, хушчақчақ. Бундай йигитни олдин учратмагандим: яхши тарбия 
кўргани шундоқ кўриниб турибди 
[Жейн Остин, “Андиша ва ғурур”, 4-боб. 
20-бет]. 
Албатта, предлогларнинг ўзбек тилидаги муқобил кўмакчиларга 
таржимаси айнан бўладиган ҳолатлар ҳам талай: 
When the ladies removed after 
dinner, Elizabeth ran up to her sister, and seeing her well guarded from cold, 
attended her into the drawing-room, where she was welcomed by her two friends 
with many professions of pleasure 
[“Pride and Prejudice” by Jane Austen, Chapter 
11].
Таржимаси: 
Тушликдан сўнг ҳамма қўзғалгач, Элизабет Жейннинг хонасига 
кўтарилди ва уни яхшилаб кийинтириб, мехмонхонага тушди. Қизни ҳамма 
хурсандчилик билан кутиб олди
. [“Андиша ва ғурур” Жейн Остин, 11-боб. 61-
бет]. 
He then sat down by her, and talked scarcely to anyone else. Elizabeth, at 
work in the opposite corner, saw it all with great delight 
[“Pride and Prejudice” by 
Jane Austen, Chapter 11].
Таржимаси: