1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

3.2. Предлогли ва кўмакчили қурилмаларни таржимада берилиши 
3.2.1. Предлогли қурилмаларни таржима қилиш масаласи 
Глобаллашув ва халқаро интеграциянинг кучайиши, маданиятлараро 
мулоқотнинг ривожланиши таржима назарияси ва амалиётининг янги сифат 
босқичига кўтарилишини тақозо этмоқда. Ўтган аср илми ютуқлари 
натижасида 
билдирилган 
“тиллардан 
тилларга 
таржима 
қилиш 
мумкинлигини асослайдиган нарса шуки, жаҳон ҳалқлари гарчи турли-туман 

---

126 
тилларда сўзлашсалар ҳам, аммо уларнинг тафаккур қонунлари бир хилдир” 
мазмунидаги фикрлар янгича шарҳ ва талқинларни талаб этмоқда. Зеро, 
тафаккур бирлиги бўлган тушунча заминидаги билимлар силсиласининг 
концептуал талқини бўйича қўлга киритилган ютуқлар унинг “квант”и 
бўлган концептнинг миллий табиатга эгалигини кўрсатмоқда. Шу боисдан 
таржимада тил материалларига “борлиқ-концепт-тушунча-маъно” занжири 
узвийлиги асосида муносабатда бўлиш таржима ва талқинларнинг янада 
тўлақонли ва муайян бўлишини таъминлайди. 
Таҳлил объектимиз бўлган предлоглар инглиз тилининг ўзига хос 
грамматик маъно ифодаловчи, бу тилнинг субстанциал моҳиятини акс 
эттирувчи бирлиги. Предлоглар ўзбек тилидаги кўмакчиларга муқобил 
воситалар бўлганлиги, ўзбек тилидаги кўмакчилар келишиклар билан 
маъновий ва вазифавий уйғун эканлиги сабабли предлогларнинг таржимада 
берилишида улар орасидаги мутаносиблик ва номутаносиблик муҳим ўрин 
тутади. Умуман олганда, келишиклар ва кўмакчилар маънодошлиги ўзбек 
тилининг предлоглар маъноларини таржимада акс эттиришнинг асосий 
имкониятларидан биридир.
Предлогларнинг таржимасида юқорида саналган денотатив, стилистик 
ва прагматик маънолар яхлит ҳолда эътиборга олинади. Уларни муштарак 
назарда тутиш, бир бутунликнинг узвий қисмлари сифатида қараш маъно, 
қолаверса, мазмун адекватлигини таъминлаш воситасидир. Мисоллар 
келтирамиз: 
Why, my dear, you must know, Mrs. Long says that Netherfield is 
taken by a young man of large fortune from the north of England; that he came 
down on Monday in a chaise and four to see the place, and was so much delighted 
with it, that he agreed with Mr. Morris immediately; that he is to take possession