1. Yosh fiziologiyasi predmeti. Maktab gigienasi predmeti va ahamiyati

Burun bo`shlig`i. Kichiq yoshdagi uquvchilarning burni ancha kichiq bo`ladi. Taxminan bola besh yoshga borganda burun ko`tarmasi yo`qolib ketadi. Burun bo`shlig`ini tashkil topishida burun suyaqlari, tog`aylar qatnashadi.
Burun bo`shlig`ining ichki shilliq yo`zasini ko`pchilik qismida ko`p yadroli to`qli tsilindrik epiteliya bilan qoplangan bo`lib, bu qismida shilliq ishlab chiqaruvchi bezlar joylashgan bo`ladi. Burun bo`shlig`ida shuningdek hid bilish retseptorlari joylashgan bo`ladi. Burun bo`shlig`idagi tuklar havo bilan kirgan changlarni o`shlab qolib tashqariga chiqarib tashlaydi.
Bundan tashkari, burun bo`shlig`i kapilyar qon tomirlari bilan yaxshi ta`minlangan bo`lib, tashqaridagi burin bo`shlig`i orqali o`pkaga o`tayotgan havo ilib o`tadi.
Hiqildoq – bir-biriga birikkan harakatchang tog`aylardan iborat bo`ladi. Bolalarda hiqildoq tana uzunligiga nisbatan kattalarga qaraganda uzunroq bo`ladi. hiqildoq bolaning besh yoshida va jinsiy balog`at davrida intensiv rivojlanadi. Qizlarning 3 yoshida hiqildoq, shu yoshdagi o`g`il bolalarga nisbatan kichiqroq, va torroq bo`la boshlaydi. Ayollar hiqildog`i, erkaklarnikiga nisbatan 1/4 qismga kichiqroqdir. Hiqildoqning o`sishi odamning 20-30 yoshigacha davom etadi. Yosh bolalarda ovoz yorig`i tor, hiqildoq va ovoz boylamlari mo`staqil ovoz mushaqlari intensiv ravishda rivojlana boshlaydi. o`g`il bolalarning 12 yoshidan boshlab qizlarga nisbatan ovoz boylamlar tori uzunroq, bo`la boshlaydi. Shuning uchun o`g`il bolalarda ovoz pastroq bo`ladi.
Traxeya-bo`yinning oldingi qismida joylashgan bo`lib, hiqildoqning pastga qarab yunalgan davomi hisoblanadi. Uning pastki uchi 5-6 ko`krak umurqasi damiga kelib, ikkita bronxga bo`linadi.
Traxeya tutashmagan tog`ay halqalardan tashkil topgan, ularning uchlari orasiga biriktiruvchi to`qima pardasi tortilgan. Kichiq yoshdagi o`quvchilarda bu parda, kattalardagiga qaraganda kengrok bo`ladi, chunki halqalarning tog`ayi to`la rivojlanmagan bo`ladi.
Traxeyaning ichki tomonidan nozik shillik parda bilan qoplangan. Uning yo`li shu qadar torki, shilliq pardasi yallig`langanda yoki traxeya ichiga yot jismlar to`shib qolganda nafasning qiyinlashib qolishiga sabab bo`ladi.
Traxeyaning uzunligi yangi to`g`ilgan bolalarda 3-4 sm, 5 yoshda 5-6 sm, 10 yoshda 6,3sm, 15 yoshda 7,5 sm, kattalarda esa 9-12 sm ga to`g`ri keladi. Bolalarda traxeyaning shilliq qavati nozik, qon va limfa tomirlari bilan juda yaxshi ta`minlangan. Shuning uchun ba`zida kattalarga nisbatan chang zarralari mikroblar bola traxeyasining shilliq qavatiga tez o`rnashib qoladi.