1. Yosh fiziologiyasi predmeti. Maktab gigienasi predmeti va ahamiyati

Eritrotsitlar-qizil qon tanachalari yoki qonning yadrosiz hujayralari, shakl jihatdan ikki tomoni botiq uy noki shaqlida bo`ladi. Inson organizmida 25 trillion eritrotsit bo`ladi. Har sutkada o`lgan eritrotsitlar o`rniga suyak iligidan 300 milliard yangi eritrotsit hosil bo`ladi,
Agarda biz 1 minutda 10 tadan tezlikda sanaganimizda bizga 400000 yil kerak bo`lar ekan. Eritrotsitlarning diametri 7 mikronga teng. Shunga qaramasdan, agar yerga terish imkoni bo`lganda, 3800 m<sup>2</sup>. yerni egallagan bo`lar edi. Eritrotsitlarni hayoti 30-120 kungacha davom etadi. Eritrotsitlarni shunchalik ko`p bo`lganligi uchun, butun organizm to`qima va hujayralarini kislorod bilan ta`minlab, organizm hayotiyligini saqlaydi.
1mm³ qonda ularning o`rta soni 4,5-5,5 mln eritrotsit bo`ladi, eritrotsitlarning asosiy vazifasi, ular nafas organlaridan (o`pkadan) organizm to`qimalariga kislorod tashish va organizmda tuz va suv muvozanatini o`shlash vazifasini bajaradi.
Eritrotsitlarning tsitoplazmasida gemoglabin degan rangli modda bor. Gemoglabin ikki qismdan iborat: oqsilli qismi-globin va temirli qismi gemdan iborat, Gemoglabinga qizil rang beruvchi temir moddasi hisoblanadi.
7-9 yashar bolalarda 80-81% gacha, 10-11 yashar bolalarda 85%, katta odamlar qonida 100% gacha, ya`ni 100 ml. qonda 17,3 gr. gemoglabin bo`ladi. Gemoglabin 70 % gacha yoki 100 ml. qonda 14 gr. tushganda organizm kasal bo`lad
Eritrotsitlarning cho`kish reaksiyasi (SOE). Agar, qonning ivishdan saqlab, shishadan yasalgan kapilyarga, bir necha soat qoldirsak, qon tarkibidagi eritrotsitlarni kapilyar trupka tubiga cho`kib qolganini ko`ramiz.
Eritrotsitlarni cho`kish tezligi turli yoshdagi kishilarda, ayollarda, bolalarda turlicha bo`ladi. Bundan tashqari turli xil kasalliklar tufayli ham o`zgarishi mumkin.
M-n: 3-9 mm. erkaqlarda, ayollarda 7-12 mm. soatiga cho`kadi. Organizm holatining o`zgarishlarida eritrotsitlar cho`kish reaktsiyasini o`zgarishi ko`zatiladi.
Eritrotsitlarning ma`lum tezlikda cho`kishidan foydalanib, tibbiyotda kasalliklarni belgilashda foydalaniladi. Buni tibbiyotda SOE deyiladi. Aniqlaydigan asboboni Panchenko apparati deyiladi.
Organizm qattiq shamollaganda, tuberkulyoz kasalligida, homilador ayollarda, yallig`lanish kasalligi boshlanganda va boshqa o`zgarishlarda eritrotsitlar cho`kish reaktsiyasi tezligi ortadi.